İlim Nasıl Kabzedilir?

Bismillahirrahmanirrahim. Elhamdülillahi Rabb'il âlemin. Ve sallallahu ve selleme ala seyyidina Muhammed ve ala alihi ve sahbihi ecmaîn.

"Fethu'l-Bari" (Sahih-i Buhari Şerhi)
   
3. BÖLÜM İLİM

34. İlim Nasıl Kabzedilir?

Ömer İbn Abdülaziz, Ebû Bekr İbn Hazm'a yazdığı mektupta şunları söyledi:

"Hz. Peygamber'in Sallallahü Aleyhi ve Sellem hadislerine bakarak bunları yaz. Çünkü ben ilmin ortadan kalkmasından ve âlimlerin gitmesinden (ölmesinden) kork­tum. Hz. Peygamber'in Sallallahü Aleyhi ve Sellem hadisinden başkasını kabul etme. (Âlimler) ilmi yaysınlar, bilmeyenlere ilim öğretmek için meclisler kursunlar. Çünkü İlim bir sır haline gelmedikçe helak olmaz".

100- Abdullah İbn Amr İbnü'l-Âs radıyallahu anh şöyle demiştir: Hz. Peygamber'in Sallallahü Aleyhi ve Sellem şöyle buyurduğunu duydum: "Allah ilmi insanların ara­sından çekip almak suretiyle almaz. Ancak ilmi, âlimleri(n ruhunu) kabzetmek suretiyle alır. Geride hiçbir âlim bırakmadığında insanlar cahil kimseleri baş edinirler. Onlara soru sorulur, onlar da bilgisiz olarak fetva verirler ve böylece hem kendileri saparlar, hem de baş­kalarını saptırırlar.[Hadisin geçtiği diğer yer:7207]

Açıklama

Ömer İbn Abdülaziz'in "hadisleri yaz" sözünden hadis yazımının başladığı anlaşılmaktadır. Bundan önce insanlar ezbere dayanıyorlardı, Ömer İbn Ab-dülaziz, hicrî yüzüncü yılın başında âlimlerin ölümü ile ilmin gitmesinden kor­kunca hadislerin yazımının hadisleri koruyacağını ve baki kılacağını düşündü.

"Allah ilmi insanların arasından çekip almak suretiyle almaz": Yani Allah gö­ğüslerde (zihinlerde) olan İlmi silmek, unutturmak suretiyle almaz.

Ahmed b. Hanbel ve Taberânî'nin Ebû Ümâme'den radıyallahu anh rivayetlerine göre Hz. Peygamber Sallallahü Aleyhi ve Sellem bu sözü veda haccı sırasında söylemiştir. Ebû Ümâme radıyallahu anh şöyle demiştir: "Veda Haccında Hz. Peygamber Sallallahü Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu: "İlim kabzedilmeden veya kaldırılmadan önce ilmi alınız". Bu­nun üzerine bir bedevi "İlim nasıl kaldırılır?" diye sordu, Hz. Peygamber Sallallahü Aleyhi ve Sellem de üç kere: "Dikkat edin! ilmîn gitmesi, ilmi taşıyanların (alimlerin) gitmesiyle olur" buyurdu.

İbnü'l-Müneyyir şöyle demiştir: İlmin göğüslerden (kafalardan, zihinlerden) silinmesi aslında Allah'ın kudreti dahilindedir. Ancak bu hadis, ilmin bu şekilde kaldırılmayacağını göstermektedir.

"Bilgisizce fetva verirler" ifadesi "kendi görüşleri ile fetva verirler" şeklinde de rivayet edilmiştir. Bu hadis ilmi ezberlemeye (korumaya) teşvik etmekte, cahil kişileri başkan seçmekten de sakındırmaktadır, Burada gerçek anlamda başkan­lık demek fetva vermek demektir. Bilgisizce fetva vermeye kalkışanlar kınanmış­tır.

Alimlerin çoğunluğu "belirli bir dönemde müctehid bulunmayabilir" şeklin­deki görüşlerine bu hadisi delil getirmişlerdir. İşler Allah'ın elindedir, o dilediğini yapar.

Bu meseleye Kitap ve Sünnete Sarılmak konusunda yeniden döneceğiz.[bkz.7307.hadis]

Sallallahu ve sellem ve ala seyyidina Muhammed ve ala alihi ve sahbihi ecmain. Ve’l hamdüli’llahi rabbi’l âlemin.