SİYER COĞRAFYASI’NIN DİNİ YAPISI-5-

....Kur’an’ın isimlerini açıkça belirterek üzerlerinde durduğu üç putu biraz daha yakından tanımaya çalışalım: 

LÂT: Kureyş’in tazim edip, kutsallık atfettikleri tanrıçalardan biriydi ama Taif’te olduğu için Taifliler, buna daha fazla önem atfederlerdi. Taif’te bulunan bu puta Benî Sakif kabilesi bakardı. Dört köşe bir kaya parçasından ibaretti. Bu putun bölge Araplarının hayatlarında ne kadar önemli bir yer edindiğini Ebrehe’nin ordusu Mekke’ye doğru geldiğinde Taiflilelerin yaptıkları davranışta görüyoruz. Tüm Taif halkı Lât’ın önünde toplanmış ve ondan yardım talebinde bulunmuşlardı.19 Lât isminin ne anlama geldiği konusunda alimlerimiz oldukça farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Bu görüşlerden bir tanesi Lât’ın Allah lafzı celalinden ya da ilah isminden türetilmiş ve sonra dişilik verilmiş bir isim olduğu yönündedir.20 

UZZÂ: Kureyş kabilesinin en büyük tanrıçasıydı. Taif ile Nahle vadisi arasında Hüraz denen bir mıntıkada tapınakvari bir yapı içerisinde idi. Aslı üç küme dikenli dallardan oluşan ağaçtı. Kureyş bu puta büyük bir tazim ile yaklaşır ve bu putta gücün, izzetin, şerefin ve cesaretin kaynağı olduğunu vehmederlerdi. 21 Zaten Uzzâ ismi, aslında Esmâü’l-Hüsna içerisinde geçen elAziz isminin müennesleştirilmiş/dişil hali idi. Dolayısı ile Kureyş, Kur’an’ın elAziz ismine yüklediği manayı Uzza tanrıçasına yüklemişti.22 

MENÂT: Menat tanrıçası Mekke ile Medine arasında bulunan meşhur savaşçı Süreka b. Malik’in kabilesinin yaşadığı Kudeyd (Müşelşel) mevkiindeydi. Bölge ahalisi ve hususen Medineliler Menat’a çok saygı duyar, onun etrafında tavaf yapar ve ona kurbanlar adarlardı. Özellikle Hac mevsimlerinde onu ziyaret ederler, başlarını onun yanında traş ederek haclarını tamamlarlardı.23 Menat isminin de yine Allah’ın yüce isimlerinden biri olan Mennan isminin müennesleştirilmiş/dişil hali olduğunu görmekteyiz.24 Kur’an’da menne şeklinde mazi fiil olarak Allah’a izafe edilerek kullanılan,25 ama çeşitli hadislerde Efendimiz (sas) tarafından isim olarak Esmâü’l-Hüsna’dan sayılan Mennan ismi26 Allah’ın kullarına karşılıksız olarak bol bol nimet vermesi anlamını içermektedir. 27 Bu anlama uygun olarak bölge halkı Menat tanrıçasının bolluk tanrıçası olduklarına inanırlardı. Her ne kadar bazı kaynaklar Menat’a kader tanrıçası deseler de, 28 yaygın olan kanaate göre bir kader  tanrıçası yerine isminin anlamına uygun olarak bir bolluk tanrıçası şeklinde anlaşılmaktaydı.29

Devamı bir sonraki yazıda.

16 İbn Habib, el-Muhabber, s. 332 

17 İbnü’l-Kelbi, Kitâbu’l-Asnâm, s. 21 

18 Necm Sûresi, 53/19-23 

19 Ezrâkî, Ahbâru Mekke, c. 1, s. 126; Fakihî, Ahbâru Mekke, c. 5, s. 164 20 İbn Kesîr, Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azim, c. 3, s. 517
21 Ezrâkî, Ahbâru Mekke, c. 1, s. 126
22 İbn Kesîr, Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azim, c. 3, s. 517
23 Ezrâkî, Ahbâru Mekke, c. 1, s. 125
24 İbn Kesîr, Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azim, c. 3, s. 517
25 “Andolsun ki içlerinden, kendilerine Allah’ın âyetlerini okuyan, (kötülüklerden ve inkârdan) kendilerini temizleyen, kendilerine Kitap ve hikmeti öğreten bir Peygamber göndermekle Allah, müminlere büyük bir lütufta (mennallâhu) bulunmuştur. Halbuki daha önce onlar apaçık bir sapıklık içinde idiler.” Âli İmran Sûresi, 3/164
26 Tirmizî, Duâ, 108
27 İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, c. 13, s. 197
28 Yakût, Mu’cemü’l-Büldân, c. 5, s. 205

Muhammed Emin Yıldırım-Siyer usulu ders notları

https://www.siyervakfi.org/siyerusulu/siyer-usulu-21.pdf