SİYER COĞRAFYASI’NIN DİNİ YAPISI-4-

...Hubel’in Mekke’ye gelişi, bölge insanın dini yapısının bir çok açıdan değişime uğramasına sebep olmuştur. Mekkeliler tüm işlerini Hubel’in önünde ve güya onun vereceği karar doğrultusunda yapmaya başlamışlardı. Yani Hubel, isminin anlamına uygun olarak halkın hayatına müdahil olan bir Rab ve ilah olmuştu. Mekkeliler ezlam denen fal oklarını Hubel’in önünde ve onun adına çekerlerdi. Bu oklar yedi tane idi ve her birinin üstünde bir şey yazıyordu: Evet, hayır, diyet, sizden, başkasından, mulsak yani saf değil, nesebi belli değil, Rabbim emir etti ya da nehy etti. Görüldüğü gibi yedi ok yedi farklı sonuç veriyordu. Böyle olunca Araplar tüm işlerini bu fal okların sonuçlarına göre yapıyorlardı. Mesela; Yolculuğa çıkmak, ticaret yapmak, herhangi bir işe başlamak, evlenmek, nesebi şüpheli bir çocuğun babasını tespit etmek, öldürülen kimsenin diyetini belirlemek ve daha nice işleri yani hayatlarının tüm işlerini Hubel’in önündeki bu fal merasimi ile belirliyorlardı. Tabi bu işe bakan görevli bunu bedelsiz olarak sırf hayır adına yapmıyor, o devrin imkanları çerçevesinde oldukça yüklü miktarda bir para, putlar adına kesilen kurbanlar ve ona takdim edilen hediyelerle bu işi yapıyordu.14 Nübüvvetin mesajı Mekke’de yankılanmaya başladığı zaman bu işi Cumuhoğulları’ndan Ümeyye b. Halef yürütüyordu.15 Özellikle bu ailenin nübüvvetin ilk yıllarında İslam’a karşı düşmanca tavır takınmalarının altında elde ettikleri büyük rantların kesilme endişesi yatıyordu. “La ilahe ilah” demenin, “Yok olsun Hubel!” demek olduğunu gayet iyi bildiklerinden bu ilahi mesaj ile artık Hubel’in sırtından geçinemeyeceklerinden dolayı büyük bir endişe içindeydiler. Böyle olunca da elbette Ümeyye karşı çıkıyordu. Bedir Gazvesi’nde Ümeyye öldürülünce, bu işi oğlu Safvan b. Ümeyye üstlenecek, Müslüman olacağı güne kadar da yürütecekti.16

Bu büyük sapmadan sonrada artık putçuluğun önü bir türlü alınamadı ve derken, Hz. İbrahim’in tevhid üzere inşa ettiği Kâbe başta olmak üzere, tüm Mekke ve civarı putlarla dolup taşmaya başladı. Öyle ki Kâbe’de bir çok put olduğu gibi, her yerde, her evde, her şahsın kendi özel putları da olmaya başladı.17 İşte Kur’an nazil olmaya başladığı zaman böyle bir alt zemini olan bir muhatap kitlesine hitap etmeye başladı. Kur’an, endad, esnam, evsan, temâsil, şüreka, ilah, alihe, şüheda, şufa, erbab, evliya, emsal, tağut, cibt, ensab, veled, sahibe ve daha nice isimlerle adlandırılan bu sahte tanrılar ile savaştı, yüzlerce ayette bu tanrıların boş birer iddia olduklarını söyledi. Burada geçen ifadeler ve Müşriklerin genel dini yapılarının muhtevası bize gösteriyor ki, bunlar mutlak bir inkar içerisinde değillerdi. Bilakis Allah yanında başka ortaklar, şerikler, kendi deyimleri ile vesileler edinmişlerdi. Bu genel ifadelerin yanında, Kur’an bölge insanın çok kutsal saydıkları büyük putların isimlerini vererek de onlarla savaştı. Necm Sûresi’nde; “Gördünüz mü o Lât ve Uzzâ’yı? Ve üçüncüleri olan ötekini, yani Menât’ı. Demek erkek size, dişi Allah’a öyle mi? Bu nasıl insafsızca bir taksim? Hayır, bu putlara taktığınız isimler ve onlara isnat ettiğiniz şeyler sizin kuruntularınızdır. Allah onlar hakkında hiçbir delil indirmemiştir. Onlar ancak zanna ve nefislerinin arzusuna uyuyorlar. Halbuki kendilerine Rableri tarafından yol gösterici gelmiştir.”18 Kur’an’ın isimlerini açıkça belirterek üzerlerinde durduğu üç putu biraz daha yakından tanımaya çalışalım:....

Devamı bir sonraki yazıda.

14 İbnü’l-Kelbi, Kitâbu’l-Asnâm, s. 21
15 İbn Habib, el-Munammak, s. 331, 332
16 İbn Habib, el-Muhabber, s. 332 

17 İbnü’l-Kelbi, Kitâbu’l-Asnâm, s. 21 

18 Necm Sûresi, 53/19-23

Muhammed Emin Yıldırım-Siyer usulu ders notları

https://www.siyervakfi.org/siyerusulu/siyer-usulu-21.pdf