Nafile İnfakın Miktarı Ve Harcama Yerleri215- Sana neyi infak edeceklerini sorarlar. De ki: "İnfak edeceğiniz hayır, anne ve babanın, akrabaların, yetimlerin yoksulların ve yolda kalmışlarındır. Her ne hayır işlerseniz muhakkak Allah onu hakkıyla bilir.”[24]
Nüzul Sebebi
İbni Cerîr et-Taberî, İbni Cüreyc'den şöyle dediğini rivayet etmektedir: Müminler Allah'ın rasulüne mallarını nereye harcayacaklarına dair soru sordular. Bunun üzerine: "Sana neyi infak edeceklerini sorarlar; de ki: İnfak edeceğiniz hayır..." ayeti nazil oldu.
İbnü'l-Münzirtn de Ebu Hayyan'dan rivayet ettiğine göre Amr b. el-Cemûh Resulullah (s.a.)'a: Mallarımızdan neyi infak edelim ve onları nereye harcayalım? diye sordu; bunun üzerine bu ayet-i kerime nazil oldu. Ebu Salih yoluyla gelen rivayette, İbni Abbas'ın şu sözleri de aynı istikamettedir: Bu ayet-i kerime ensardan olan Amr b. el-Cemûh hakkında nazil olmuştur. Kendisi pek çok malı olan yaşlı bir kimse idi. Ey Allah'ın rasulü, dedi, ben neyi tasadduk edeyim ve kime harcayayım? Bunun üzerine bu ayet-i kerime nazil oldu. [25]
Açıklaması
Ya Muhammed! Arkadaşların sana farz olan zekâtı değil de nafaka olarak neyi, nerede harcayacakları hakkında soru soruyorlar. Sen onlara şöylece cevap ver: Az veya çok her ne harcarsanız bunun sevabı yalnız size ait olacaktır. Harcama yerleri ise en yakın akraba oldukları için öncelikle anne babaya ve çocuklaradır. Daha sonra diğer akrabalar -yakınlık sırasına göre- gelir. Arkasından kendilerine bakanlar vefat etmiş yetimler, kazanmaktan aciz kalmış miskinler gelir. Sonra da memleketlerine geri dönmek imkânını kaybetmiş yolda kalmış yolculara vermek gerekir. Kayıtsız şartsız olarak her türlü iyilik ve itaat yollarında yaptığınız infakların Allah karşılığını verecektir; çünkü O, her şeyi bilendir. Hiç bir şey O'ndan gizli kalmaz. O karşılık vermeyi ve yapılana sevap vermeyi unutmaz. Aksine iyiliğin kat kat sevabını verir.
Daha sahih kabul edilen görüşe göre bu ayet-i kerime muhkemdir. Neshedilmiş değildir. Çünkü bu ayet-i kerime nafile sadakayı beyan içindir. Zira infak edilecek şeyin miktarını tayin etmemektedir. Şer"an öngörülen zekâtın miktarının ise tayin edildiği icma ile kabul edilmiştir. [26]
İnfakta bulunulacak tarafların sıralanışı Ahmed ve Nesaî'nin Ebu Hureyre'den yaptığı rivayette şöylece ortaya konmaktadır: Peygamber (s.a.) buyurdu ki: "Sadaka veriniz!" Adamın birisi yanımda bir dinar var, deyince: Hz. Peygamber: "Onu kendine tasadduk et!" diye buyurdu. Adam: Bende bir başka dinar daha var, deyince Hz. Peygamber: "Onu da hanımına tasadduk et!" diye buyurdu. Yine adam: Bende bir dinar daha var, deyince; Hz. Peygamber bu sefer: "Onu da çocuğuna harca" diye buyurdu. Adam: Bir dinarım daha var, deyince Hz. Peygamber: "Onu da hizmetçine tasadduk et!" diye buyurdu. Yine adam: Bende bir diğer dinar daha var; deyince Hz. Peygamber: "Onu artık ne yapacağını sen daha iyi bilirsin!" diye buyurdu.
Atâ'dan gelmiş bir diğer rivayete göre bu ayet-i kerime Resulullah (s.a.)'m huzuruna gelen bir adam hakkında nazil olmuştur. Bu adam gelip şöyle demiş: Benim bir dinarım var. Hz. Peygamber: "Onu kendine harca!" diye buyurmuş. Adam: Benim iki dinarım var, deyince Hz. Peygamber "O ikinci dinarını ailene harca!" diye buyurmuş. Adam: Üç dinarım var! deyince Hz. Peygamber: "Onu hizmetçine harca!" diye buyurmuş. Adam: Benim dört dinarım var, deyince Hz. Peygamber "Onu anne babana harca" diye buyurmuş. Adam: Beş dinarım var, deyince; Hz. Peygamber: "Onu yakınlarına harca!" diye buyurmuş. Adam: Benim altı dinarım var, deyince Hz. Peygamber: "Allah yolunda infak et ve o, bunların en alt derecesidir."
Ayet-i kerime anne babaya ve yakın akrabaya verilen tatavvu' sadakanın daha faziletli olduğunu beyan etmektedir. Bunun delili de Resulullah (s.a.)'ın şu buyruğudur: "Ey kadınlar topluluğu! Süs eşyanızla dahi olsa tasaddukta bulununuz." Abdullah b. Mes'ud'un hanımı Zeyneb kocasına şöyle dedi: Benim gördüğüm kadarıyla sen eli dar birisisin. Sana verdiğim takdirde sadaka yerine geçecekse onu sana vereyim. Daha sonra Resulullah (s.a.)'ın yanına varıp ona şöyle sordu: Himayemde bakmam gereken yetimler varken kocama verdiğim takdirde bu verdiğim benim için sadaka yerine geçer mi? Hz. Peygamber ona şöyle buyurdu: "Senin için iki ecir olur. Birisi sadaka ecri, öbürü yakınlık dolayısıyla ecir." Bir diğer rivayette şöyle buyurulmaktadır: "Kocan ve çocukların kendilerine tasaddukta bulunduğun kimseler arasında en lâyık olanlardır." Müslim'in Hz. Cabir'den rivayetine göre de Resulullah (s.a.) şöyle buyurmuştur: "Önce kendinden başlayarak nefsine tasaddukta bulun." Nesaî ve başkalarının rivayetine göre de Resulullah (s.a.) şöyle buyurmuştur: "Veren el üstteki (olan) eldir. Babana, annene, kızkardeşine, kardeşine ve sırasıyla yakınlarına (ver)." Şüphesiz akrabalara karşı şefkat daha ileri derecededir. Sana karşı kötü duygular besleyen akrabayı gözetmek ise ihlâsı daha bir yerleştiricidir.[27]
Neyin harcanacağı sorulmakla birlikte ayet-i kerimedeki cevabın kimlere harcanacağını beyan etmesi "üslubu hakîm" yolu iledir. Onlar bir şey hakkında soru sormuşken ondan daha önemli bir şeye cevap verilmektedir ki, o da harcama yapılacak yerlerdir. Çünkü infak, yerini bulmadıkça hayrı tahakkuk ettiremez. [28]
[24] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 1/
[25] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 1/517.
[26] Cassâs, Ahkâmu'l-Kur'an, 1/320.
[27] İbnü'l-Arabî, Ahkâmu'l-Kur'an, 1/146.
[28] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 1/518-519
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder