Peygamberlere Olan İhtiyaç Ve Davetlerinde Müminlerle Birlikte Çektikleri Sıkıntılar
213- İnsanlar tek bir ümmetti. Allah da peygamberlerini müjdeleyiciler ve korkutucular olmak üzere gönderdi. Beraberlerinde, insanların ihtilâf ettikleri şeyler hakkında, aralarında hükmetmek için de hak ile kitapları indirdi. Halbuki kendilerine o kitabın verildiği kimseler, apaçık deliller kendilerine geldikten sonra ve ancak aralarındaki kıskançlıktan dolayı, onun hakkında ihtilâfa düştüler. Allah böylece izniyle iman edenleri hakkında ihtilâfa düştükleri hakka ulaştırdı. Allah dilediğini doğru yola hidayet eder.
214- Yoksa siz, sizden önce geçenlerin halinin benzeri başınıza gelmeden cennete girivereceğinizi mi sandınız? Onlara öyle yoksulluklar ve sıkıntılar gelip çattı ve öyle sarsıldılar ki hatta peygamber kendisine iman edenlerle birlikte: "Allah'ın yardımı ne zaman?" derlerdi. Haberiniz olsun ki muhakkak Allah'ın yardımı yakındır.
Nüzul Sebepleri
214. ayet-i kerimenin nüzul sebebi ile ilgili olarak Katâde ve es-Süddî şöyle demektedirler: Bu ayet-i kerime müslümanların oldukça sıkıntılara, zorluklara düşüp de sıcak ve soğuk ile karşı karşıya kaldığı, kötü bir geçim ve türlü eziyetler onlara gelip çattığı Hendek gazvesi hakkında nazil olmuştur. Bu gazada durum Yüce Allah'ın şu buyruklarında dile getirdiği hale gelmişti: "Ve kalpler gırtlarlara kadar gelmişti." (Ahzâb, 33/10); "Ve şiddetli bir şekilde sarsılmışlardı." (Ahzâb, 33/11). Münafıklar ise: "Allah ve rasulü bize aldanıştan başkasını vadetmediler." (Ahzâb, 33/12) demişlerdi. İmanlarında doğru ve samimi olanlar ise şöyle demişlerdi: "İşte bu Allah'ın ve rasulünün bize va'dettiğidir, Allah ve rasulü bize doğru söylemiştir. Bu durum onların iman ve teslimiyetlerinden başka bir şeylerini arttırmamıştı." (Ahzab, 33/22).
Atâ ise şöyle demektdir: Resulullah (s.a.) ve ashabı Medine'ye girince oldukça sıkıntılarla karşı karşıya kalmışlardı. Çünkü mallarını almadan Mekke'den çıkmış, evlerini barklarını ve mallarını müşriklerin ellerine terketmiş Allah'ın ve rasulünün rızasını bunlara tercih etmişlerdi. Bir taraftan Yahudiler Allah'ın rasulüne açıktan açığa düşmanlık ediyorlar diğer taraftan da zengin bir takım kimseler içten içe münafıklığını gizliyordu. Yüce Allah da müminlerin kalplerini hoşnut etmek üzere: 'Yoksa siz... mi sandınız?" buyruğunu indirdi. [18]
Açıklaması
İnsanlar (yani Ademoğulları) ilâhî hidâyete gerek duydukları bir duruma düşmüşlerdi. Allah da peygamberleri onlara müjdeleyiciler ve uyarıcılar olarak ve onları karanlıklardan aydınlığa çıkarmak üzere göndererek ihsanda bulundu ki artık peygamberlerin gönderilmesinden sonra insanların Allah'a karşı bir mazeretleri kalmasın.
Peygamberlerin bazıları ile insanları hakka iletecek kitap da indirdi. [19]
Peygamberlerin Gönderilmesinden Önce İnsanlığın Durumu:
Cumhur şöyle demiştir: Bu ümmet tek bir din ve dosdoğru bir tek inanç üzere hidayet ümmeti idi. Akidesi bir, şeriatı birdi. Bu İslam dini idi. Fakat kendi aralarında anlaşmazlığa düştüler. Allah, peygamberleri müjdeleyiciler ve uyarıcılar olmak üzere gönderdi. Ebu Davud'un rivayetine göre İbni Abbas şöyle demiştir: "Hz. Nuh ile Hz. Adem arasında on tane karn geçmiştir. Hepsi de hak şeriatı üzere idiler, fakat sonradan ihtilâfa düştüler Allah da peygamberleri müjdeleyiciler ve uyarıcılar olmak üzere gönderdi."
Abdullah b. Mes'ud'un kıraatinde de bu şekildedir: "İnsanlar tek bir ümmet idiler sonradan anlaşmazlığa düştüler." Cumhur, görüşlerinin doğruluğuna şunu da delil gösterir. Hz. Adem bir peygamber idi. Onun çocukları da onun dini üzere idiler, hem hidayete çağırıyor hem kendileri hidayet üzere idiler. Bu, iki oğlu arasında kıskançlık gösterinceye kadar ve bilindiği haliyle onlardan biri ötekini öldürünceye kadar böyle idi.
Bir başka kesim (İbni Abbas, Atâ ve Hasan el-Basrî) ise şu görüştedir: Söz konusu bu ümmet, herhangi bir hak ile hidayet bulmamış ve amelleri herhangi bir şeriatın sınırını tanımayan dalâlet ümmeti idi. Buna dair delilleri ise peygamberlerin gönderilmesini gerektiren durumlardır. Bununla peygamberlerin görevleri aklen anlaşılır bir şekilde açıkça ortaya çıkar ve akidenin fesadından amellerde de sapık hevalara tabi olmaktan dolayı ortaya çıkan anlaşmazlıkları hakkında aralarında Peygamberlerin hükmetmelerini gerektiren sebep söz konusu olur. Durum böyle olmasa peygamberlerin gönderilmesinin bir anlamı olmaz ve buna ihtiyaç kalmazdı.
Ebu Müslim el-İsfahanî ile Kadı E bu Bekir el-Bâkıllâni ise şöyle demektedir: İnsanlar fıtrat üzere idiler. İtikad ve amelde aklın gösterdiğini kabul ediyorlardı. Fakat insanların ilâhi hidayet olmaksızın akıllarına teslim olmaları anlaşmazlığa götüren bir durumdur. O bakımdan çoğu zaman vehimler, maksat olarak gözetilen inanç ve hükümlere ulaşmalarına engel teşkil etmiştir.
Ancak el-Menâr tefsirinin sahibi bir başka manayı tercih etmektedir ki, o da şudur: İnsan yaratılışı itibariyle toplumsal bir varlıktır. Yani Allah insanı geçiminde biri ötekine bağlantılı bir şekilde yaratmış olması anlamında tek bir ümmet olarak yaratmıştır. Allah'ın kendileri için takdir etmiş olduğu süreyi biri ötekine yardımcı olmadan insan bireylerinin yaşamaları kolay değildir. Birbirlerine muhtaç olmamalarına da imkân yoktur. O bakımdan başkalarının gücünün ferdin gücüne katılması kaçınılmaz bir şeydir. İşte "İnsan tabiatı itibariyle uygar bir varlıktır." şeklindeki sözlerle ifade edilen de budur [20] O takdirde bunun anlamı şöyle olur: İnsanlar toplumsal bir nitelikte ve bir araya gelip toplanma özelliğine sahip olarak yaratılmışlardır. Bu ise karşılıklı olarak yarışmaya, anlaşmazlığa ve ihtilâfa götürür. İşte peygamberlerin gönderilmesi, insanlar arasındaki anlaşmazlığı sona erdirmek ve hak ile hayra iletmek, batılı ve dalâleti açıklamak içindir.
Gönderilen peygamberlerin sayısı 124 bin, rasullerin sayısı ise 313'tür. Kur'an-ı Kerim'de isimleriyle zikredilenler de 18'dir. Rasullerin ilki Ebu Zerr hadisinde geldiği üzere [21] Hz. Adem'dir. Şefaat hadisi diye bilinen hadis dolayısıyla Nuh olduğu da söylenmiştir. Çünkü o hadiste zikredildiğine göre insanlar Hz. Nuh'a şöyle diyecektir: "Sen rasullerin ilkisin..." Hz. İdris olduğu da söylenmiştir.
Daha sonra Yüce Allah peygamberlerle birlikte Kitabı da indirdiğini beyan etmektedir. Burada ise (el-Kitâb) bütün kitaplar anlamında bir cins isimdir. Taberî der ki: Burada "el-Kitâb"ın başına gelen Elif ve Lâm harfleri, ahd harfleridir, kasıt ise Tevrat'tır.
Kitabın fonksiyonu ise teşrîe, hüküm vermeye ve anlaşmazlıklarda insanlar arasında haklı ile haksızı ayırdetmeye, insanları hak akideye, faziletli ilişkilere, salih amellere iletmek, onları kötülüğün ve fesadın akıbetinden sakındırmak, hevâ ve batıl tevillerden uzaklaştırmaktır. O bakımdan Kitab her zaman için hak ile iç içedir, onunla birliktedir. Bu ise bir başka ayet-i kerimenin "doğruyu söylemek" diye ifade ettiği şu anlama uygun düşmektedir: "İşte bu bizim Kitabımızdır, size karşı hak ile konuşuyor." (Casiye, 45/29). Kur'an-ı Kerim'deki hidayet ve müjdeleme ile ilgili ayetin ifadesine de uygundur: "Muhakkak bu Kur'an en doğru olana iletir ve müminleri müjdeler." (İsrâ, 17/9). Semavî her bir kitap hakkın kendisidir. Din ve dünya işlerinde nihaî ve hakkı batıldan ayırdedici hükmü verir. "el-Kitâb" -sayıca pek çok olsalar dahi- peygamberlere verilen kitapları ifade etmektedir. Böylelikle bu kitapların özleri itibariyle tek bir kitap olduğuna ve asıl itibariyle aynı şeriatı kapsadıklarına işaret etmektedir.
Daha sonra Yüce Allah, Kitab Ehli'nden bazılarının kitaplarını düşmanlık ve hakka karşı gelerek ayrılığın sebebi ve kaynağı haline getirdiklerini zikretmekte ve şöyle buyurmaktadır: Başkanlar, hahamlar ve ilim adamları Allah'ın hak için indirmiş olduğu kitap etrafında anlaşmazlığa düştüler. Oysa bundan önce onlara kitabın anlaşmazlıkları körüklemekten yana uzak ve korunmuş olduğuna dair apaçık belgeler ve deliller gelmiş idi. Bu belge ve deliller Kitabın insanları mutlu kılmak için geldiğini, onları bedbahtlığa sürüklemek, aralarına tefrikayı sokmak için gelmediğini ortaya koyuyordu. Dini koruyup gözeten, peygamberlerden sonra onu muhafaza eden, onda bulunanları uygulamaları istenen ilim sahipleri arasındaki ayrılığın tek sebebi kıskançlık ve zulüm, insanların haksızlıklarına engel olmak üzere ortaya koymuş olduğu şeriatın sınırlarını aşmalarıydı. Fakat önderlerinin kendilerine ve hükümleri altındaki insanlarına karşı işledikleri bu cinayet, Kitabın hakka iletici olmasını herhangi bir şekilde çürütmemektedir. Zira kusur kitapta değil; o kitabı uygulamakla görevli olanlardadır.
Şu kadar var ki kötülükten uzak bir maksata sahip olmakla birlikte sahih bir iman hakka götürür, anlaşmazlıktan uzak tutar. Şüphesiz ki müminler, insanların hakkında ihtilafa düştükleri hakka giden doğru yolu bulur, Rablerini razı edecek şeye onun tevfik ve nimeti sayesinde ulaşırlar. Allah her zaman için dosdoğru yola iletendir. Dini kendi nevalarına göre tevil edip yorumlayanlar ise sapıklık, fesat ve kötülük içerisindedirler. Allah katında onlar için acıklı bir azab vardır. Nitekim Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Şüphesiz dinlerini bölük pörçük edip fırka fırka ayrılanlar var ya, sen hiç bir şekilde onlardan değilsin. Onların işi Allah'a aittir. Sonra o onlara yaptıklarını haber verecektir." (En'âm, 6/159).
İlim adamlarının Allah'ın Kitab'ına karşı yaptıkları bu davranışın çirkin tablosunun sunulmasından sonra, Allah rasulünü ve müminleri sabırlı olmaya, sebat göstermeye, kafirlerle karşı karşıya gelme halinde de sıkıntılara katlanmaya teşvik etmektedir. Müminler çeşitli bela ve mihmetlere maruz kalırlar.
Tıpkı önceki peygamberlerin türlü sıkıntılarla, oldukça ağır üzüntülerle karşı karşıya kaldıkları gibi. Onlar bu hallere kurtuluncaya ve zafere erinceye kadar sabrettiler, sebat gösterdiler. Çünkü cennetlere girmek, Allah'ın rızasına nail olmak, cihad etmeyi, sıkıntılara katlanmayı, eziyetlere göğüs germeyi gerektirir. Fitne ve mihnetleri başarıyla geçmeyi, imtihanları başarı ve sebatla bitirmeyi gerektirir. Herhangi bir şekilde darlık göstermeden usanç ve tahammülsüzlük belirtileri ortaya koymadan, hidayet yolundan sapma göstermeden. Bununla birlikte de ilahî tekliflerin yükümlülüklerini yerine getirerek...
Müminin, zaferin geciktiğini sanma, hakkı yoktur. Şüphesiz Allah'ın dostlarına ve sevdiklerine olan yardımı pek yakındır.
Önceki peygamberlerin ve ona uyan müminlerin maruz kaldıkları bu durumlar, ibret ve öğüt almak için dosdoğru bir örnektir. İşte sizler de İslamın ilk döneminde bulunan ey müslümanlar; henüz onların düştükleri belâların benzeri belâlara düşmediniz. Onlar öyle darlık, korku, fakirlik, acı ve hastalıklara maruz kaldılar ve bu belâlar onları o derece rahatsız etti ki, çektikleri acı ve karşı karşıya kaldıkları bu katı durumlar sonucunda peygamber de -ki insanlar arasında Allah'ı en iyi bilen, tanıyan, onun güvenine en çok ihtiyaç duyanlardır- Allah'ın yardımı ne zaman? demek zorunda kaldı. Öyle ki çektikleri sıkıntılardan dolayı sabırları tükenmek üzereydi. Onlara: Şunu biliniz ki muhakkak Allah'ın yardımının gerçekleşmesi, ortaya çıkması pek yakındır. Nitekim Yüce Allah bir başka ayet-i kerimede şöyle buyurmaktadır: "Nihayet o peygamberler ümitlerini kesip de kendilerinin yalancı çıkarılacaklarını zannettikleri bir sırada onlara yardımımız gelmiş ve dilediğimiz kurtuluşa erdirilmişti. Fakat günahkârlar güruhundan ise azabımız asla döndürülmez." (Yusuf, 12/110).
İşte bütün bunlarda (peygamberlerin tavırlarında ve ilk müslümanların konumlarında) daha sonra gelip de; İslâm yalnızca bir ibadettir, sanıp herhangi bir sınamadan geçmeyeceklerini veya herhangi bir türden eziyete maruz kalmayacaklarını, türlü musibet ve sıkıntılarla karşılaşmayacaklarını zannedenler için bir ibret vardır. Onların böyle bir zanları, hidayet ehlini sınama hususundaki Allah'ın sünnetini bilmeyişlerindendir. Bu ibtilâ ise hak ve iman üzere sebat güçlerini, Allah'a davetin gerektirdiği zorluk ve sıkıntılara katlanma güçlerini belirlemek içindir. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Andolsun sizi biraz korku, açlık, mallardan, canlardan ve mahsullerden eksiklikle imtihan edeceğiz. Sabredenleri müjdele." (Bakara, 2/155). Yine Yüce Allah bir başka yerde şöyle buyurmaktadır: "Elif, Lâm, Mim. İnsanlar: İman ettik, demeleriyle ve imtihan olunmadıkça bırakılıvereceklerini mi sandılar? Andolsun onlardan önce geçenleri Biz imtihan etmişizdir. Allah elbette doğru olanları da bilir, yalancı olanları da bilir." (Ankebût, 29/1-3). Yine Yüce Allah bir başka yerde şöyle buyurmaktadır: "Yoksa Allah siz içinizden cihad edenlerle sabredenleri belli etmeden cennete girivereceğinizi mi sandınız?" (Al-i İmran, 3/142).
Yine de geçmişte olsun, halihazırda olsun müslümanlar, önceki peygamberlerin maruz kaldıklarının benzerlerine ulaşmış değildirler. Onlardan kimisi öldürüldü, kimisi ise diri diri testerelerle biçildi, kimi müminler ateşte yakıldı. [22] Yemen'de, Yüce Allah'ın da haber verdiği üzere Ashab-ı Uhdûd'a yapıldığı gibi: "Alevli ateş hendeklerinin sahipleri öldürüldü. O zaman onlar onun etrafında oturuyorlar ve onlar müminlere yaptıkları şeyi görüyorlardı. Onlar o iman edenlerden yalnızca Aziz ve Hamîd olan Allah'a iman ettiklerinden dolayı intikam aldılar." (Burûc, 85/4-8). [23]
[18] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 1/510-511.
[19] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 1/511.
[20] el-Menâr, 11/225.
[21] Bu hadisi el-Acurî ve Ebu Hatim el-Bustî rivayet etmiştir.
[22] Buharî, Habbâb b. el-Eret (r.a.)'den şöyle dediğini rivayet etmektedir: Resulullah (s.a.)'a Kabe'nin gölgesinde cübbesini yastık gibi kullanıp uzanmış olduğu bir sırada şikâyette bulundum ve bizim için yardım dilemez misin? Bizim için dua etmez misin? dedim. Şöyle buyurdu: "Sizden önceki dönemlerde birisi yakalanıp götürülür, yerde onun için bir çukur kazılır ve o çukura atılırdı. Daha sonra testere getirilir bu testere başına konur, ikiye bölünür; demir taraklarla eti kemiğinden taranarak (ayrılır); fakat bu onu dininden alıkoy -mazdı. Allah'a yemin ederim, Allah bu işi tamamlayacaktır. Öyle ki bir süvari San'a'dan Hadramevt'e kadar yol alacak da bir Allah'tan, bir de kurdun koyunlarına saldırmasından başka bir şeyden korkmayacaktır-. Fakat sizler acele ediyorsunuz."
[23] Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 1/511-515.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder