İman Ehlinin Ameller Konusundaki Faziletlerinin Birbirinden Farklı Olması

Bismillahirrahmanirrahim. Elhamdülillahi Rabb'il âlemin. Ve sallallahu ve selleme ala seyyidina Muhammed ve ala alihi ve sahbihi ecmaîn.

"Fethu'l-Bari" (Sahih-i Buhari Şerhi)
   
2. BÖLÜM ÎMÂN

15. İman Ehlinin Ameller Konusundaki Faziletlerinin Birbirinden Farklı Olması

22- Ebû Saîd el-Hudrî'den (radıyallahu anh) rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:

"Cennetlikler cennete, cehennemlikler de cehenneme girdikten sonra Allah Teâlâ: 'Kalbinde hardal danesi ağırlığınca imanı olanı (ce­hennemden) çıkarın!' buyurur. Bunun üzerine (bu kişiler) cehennem­den kararmış (kömür gibi olmuş) bir halde çıkarılırlar. Sonra hayâ yahut hayat [Hadisi rivayet eden Mâlik,hadiste yer alan sözcüğün "hâya"mı yoksa "hayat"mı olduğundan şüphe ettiği için rivayet sırasında "hâya yahut hayat nehrine" demiştir.] nehrine atılırlar. Orada selin uğradığı yerde kalan tohumlar nasıl (çabucak) ayrık otu olarak biterse öyle biterler. Görmez misin, bunlar (ne güzel) sapsarı olarak (ve iki tarafına) salınarak sü­rer?[Hadisin geçtiği diğer yerler:4581,4919,6560,6574,7438,7439]

Açıklama
Bu bölümde ameller sebebiyle hasıl olan fazilet farklılığı ele alınmaktadır.

"Hardal danesi ağırlığınca" ifadesi aslında en küçük şeye işaret etmektedir. İmâmü'l-Haremeyn şöyle demiştir: Tartı, amel defterleri için söz konusudur. Bunların ağırlığı, amellerin ecirlerine göre değişir. Burada hardal danesinden kasıt, Allah'ın birliği (tevhid inancı) esas alınarak gerçekleştirilen amellerdir. Çünkü diğer rivayette şöyle yer almaktadır: "Lâ ilahe illallah diyen ve zerre miktarınca hayır işleyen kişiyi cehennemden çıkarın".

Hayâ (veya hayat) nehrinden kasıt kendisi ile hayatın sağlandığı şeydir. Hayâ yağmur anlamında olup bununla bitkiler hayat bulur. Bu ifâdeye yağmur manasında olan ve sonunda hemze harfi bulunmayan sözcük, sonunda hemze bulunan ve utanma anlamına gelen hayâ kelimesinden daha uygundur.

"Habbe/ Tohum/ayrık otu" çöllerde biten ancak yiyecek olarak kullanılma­yan bitkidir.

Bu hadisin konu başlığına uyumu açıktır. Zira hadiste iman olsa bile gü­nahların zarar vereceği belirtilmektedir. Buhârî bu hadisi kaydetmekle Mürcie mezhebinin "iman ile birlikte günahın zarar vermeyeceği ile ilgili görüşünü;Mutezile mezhebinin de "günahlar kişinin sonsuza kadar cehennemde kalmasını gerektirir" görüşünü reddetmiş olmaktadır.

23- Ebû Saîd el-Hudrî'nin (radıyallahu anh) rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:

"Uyurken rüyamda insanların üzerlerinde gömlek olduğu halde ba­na arz edildiğini gördüm. Bu gömleklerden kimi göğe kadar, kimisi ise daha da kısaydı. Ömer b. Hattâb, üzerindeki gömleği yerde sürüdüğü halde bana arz edildi."

Ashab-ı kiram: "Bu rüyayı (rüyadaki gömleği) nasıl yorumladın?" diye sor­dular. Hz. Peygamber: "Din ile" diye cevap verdi.[Hadisin geçtiği yerler:3691,7008,7009]

Açıklama
Gömleğin din olarak tabir edilmesi açısından hadisin konu başlığına uyumu açıktır. Hadiste insanların gömleği giyme konusunda birbirinden farklı olduğu belirtilmiştir. Bu ise onların imanda da farklı olduklarını (imanlarının aynı sevi­yede olmadığını) göstermektedir.

Sallallahu ve sellem ve ala seyyidina Muhammed ve ala alihi ve sahbihi ecmain. Ve’l hamdüli’llahi rabbi’l âlemin.