Bismillahirrahmanirrahim
F- Mevzu Hadisleri Tanıma Yolları
Günümüz insanının mevzu hadisler konusunda yaşadığı en önemli problemlerden biri her duyduğu hadisi sağlam kabul etmesi, duyduğu hadisleri kaynaklardan tetkik etme, test etme imkanına sahip olmaması ve mevzuat kitaplarını tanımamasıdır. Dolayısıyla kaynağı gösterilmeyen ve şüpheli görülen hadisler mutlaka mevzuat kitaplarından tedkik edilmelidir.
Müracaat edebileceğimiz belli başlı mevzuat kitapları şunlardır:
a)- Makdisi (ö.507/1113): Tezkiretü'l-Mevzuat.
b)- İbnü'l-Cevzi (ö.597/1201): Kitabu'l-Mevzuat.
c)- Ömer el-Mevsıli (ö.622/1225): el-Muğni ani'l-hıfz ve'l Kitab.
d) es Sağani (ö.650/1252): el-Mevzuat.
e)- Suyuti, (ö.911/1505): el-Lealiu'l-Masnua fi'l-Ehadisi'l-Mevzua.
f)- İbn Arrak (ö.963/1556): Tenzihu'ş-Şeria.
g) Fetteni ( ö.986/1578): Tezkiratü'l-Mevzuat.
h)- Aliyyü'l Kari (ö.l014/1605): el-Masnua fi Ma'rifeti'l-Hadisi'l-Mevzua, Esraru'l-Merfua fi'l-Ahbari'l-Mevzua. İkinci eser Ahmed Serdaroğlu tarafından 1966 yılında tercüme edilmiştir.
i)- Şevkani ( ö.l250/ 1832): el-Fevaidü 'l-Mecmua fi 'l-Ehadisi'l-Mevzua.
Mevzu hadisleri bulmada bize kolaylık sağlayan bu kitaplardan istifade edilmekle beraber, halkın dilinde meşhur olmuş hadisleri (sahih, hasen, zayıf, mevzu vb.) bir araya toplayan eserlerden de mevzu hadisler konusunda istifade edilebilir.
Bu tür eserlerden piyasada mevcut ve meşhur olanları şunlardır:
a)- İbn Kayyım el-Cevziyye (ö.751/1350): el-Menaru'l-Münif fi's-Sahih ve'd-Daif.
b)- Zerkeşi (ö.794/1392): et-Tezkira fi'l-Ehadisi'l-Müştehira.
c) Sehavi ( ö.902/1 496): el-Mekasidü'l-Hasene.
d)- Suyuti ( ö.91 1/1505): ed-Dürerü'l-Münteşira fi'l-Ehadisi'l-Müştehira.
e)- Ibnu'd-Deyba eş-Şeybani (ö.944/1537): Temyizu't-Tayyib mine'l-Habis.
f)- Acluni (ö.l162/1749): Keşfu'l-Hafa.
g)- Derviş el-Hut (ö.l276/1859): Esne'l-Metalib.
Hadis alimleri erken dönemlerde hadis uyduranlarla yoğun bir mücadele içerisine girmiş ve bu kişileri bir bir tesbit ederek cerh ve ta'dil açısından nasıl bir şahsiyet olduklarını biyografik {tabakat) kitaplarda herkesin bilmesi için teşhir etmiştir. Bunların kimler olduğunu bilmek için bu tür eserlere müracaat etmek yeterlidir. Ayrıca bazı zayıf ve mevzu hadisleri bilmenin başka bir yolu da bazı kaynaklara yapılan tahriç çalışmalarına müracaat etmektir. Bunlardan bazılarını yukarıda zikretmiştik. Mevzu hadisleri tanımanın bir başka usulü de hadisçilerin ortaya koymuş olduğu kriterlerin bilinmesidir. Hadis kaynaklarında senedi olmayan bir hadis kabul edilmediği gibi hadisin senedinde hadis uydurucu bir ravinin bulunması da o hadisin reddi için yeter bir sebeptir. Öte yandan hadisçiler tarafından sağlam bir hadisin Kur'an'a, sahih hadislere, icmaya, dini prensiplere, akla, kesin olan tarihi olaylara aykırı olmama şartları getirilmiştir. Ayrıca hadisin lafızlarında bir takım bozuklukların bulunmaması gerekir.
Sonuç
Son olarak şunu söyleyebiliriz ki, mevzu hadisler konusunda alimiyle, aydınıyla ve genel halk kitleleriyle bir bütün olarak bir "hassasiyet" geliştirmemiz gerekmektedir. Bu hassasiyeti oluşturmada bir başlangıç olmak üzere, ilim adamı, düşünür, öğretmen, vaiz, imam, müftü, yazar vb. kim olursa olsun, kullanacakları hadisler konusunda son derece titiz davranmalı, özellikle mevzu hadisleri kullanmaktan şiddetle kaçınmalıdır. 121
Şunu da belirtmek gerekir ki, hadis nakletmeyi sıradan ve basit bir iş olarak telakki etmeyip, hadisin dinde ikinci kaynak olduğunu ve dini şekillendirdiğini unutmamak gerekir.
Zayıf ve mevzu hadisleri belirtmeksizin sahih hadis gibi nakletmenin dini açıdan mahzurlu ve memnu olduğu unutulmamalıdır.
Her hadisin hükmü ve amel yönü farklı olduğu için hadislerin hak ettiği yere konulması, sahihe sahih, zayıfa zayıf ve mevzuya mevzu denilmesi ve birbirleriyle kesinlikle karıştırılmaması konusunda gerekli titizliğin gösterilmesi ilmi dürüstlüğün bir gereğidir.
Hadisleri sıhhat açısından kaynaklardan araştırma veya işin uzmanlarına sorma anlayış, bilinç ve alışkanlığı kitlelere kazandırılmalı ve yaygınlaştırılmalıdır.
DİYANET ilmi Dergi Cilt: 37. Sayı:l • Ocak-Şubat-Mart 2001 ·
GÜNÜMÜZDE ZAYIF VE MEVZU HADİSLERİN SAHİH HADİSLERLE KARIŞTIRILMA PROBLEMİ Yard. Doç. Dr. Saffet Sancaklı
isam.org.tr
121 Kırbaşoğlu Hayri, a.g.e., sh., 146 .
Abdülfettah Ebu Gudde, Mevzfı Hadisler, terc., Enbiya Yıldırım, İnsan Yay., İst., 1995.
Abdurrahman Abdülhak, Mevzfı ve Zayıf Hadislerin Akideye Etkisi, terc., İbrahim Özsoy, Hak Yay., İst., trs.
Acdic Muhammed Hatib, es-Sünne Kable't-Tedv!n, 3. bsk., Beyrut, 1980. Acluru, İsmail b. Muhammed (ö.1162/1748), Keşfü'l Hafa ve Müzllü'l-llbas Amma lştehera mine'l-Ehadisi ala elsineti'n-Nas (I-II), 3. bsk., Daru İhyai't-Tfırasi'l-Arab!, 1352/1933.
Ahmet b. Hanbel (ö.241/855), Müsned (I-VI), Çağrı Yay., İst., 1982. (Ofset)
Ahmet Nairn-Karnil Miras, Sahlh-i Buhar! Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercümesi ve Şerhi (I-XII), D.l.B. Yay., Ank., 1975.
Aliyyü'l Karı, Nureddin Ali b. Muhammed (ö. 1014/1605), el-Esraru'l-Merffıa fi'l-Ahbari'l Mevzfıa (Mevzfıatü'l-Kübra), thk. Muhammed b. Lütfi es-Sebbağ, 2. bsk., el-Mektebetü'l-lslamiyye; Beyrut, 1986. el-Masnfıa f! Ma'rifeti'l-Hadisi'l-Mevzfıa (Mevzfıatu's-Suğra), thk. Abdülfettah Ebu Gudde Neşr., Mektebetü'l-Matbfıati'l-İslamiyye, Haleb, 1969.
Begavi, Hüseyn b. Mes'ud (ö.516/112), Şerhü's-Sünne (I-VIII) thk. Ali Muhammed Muavvız ve Adil Ahmet Abdulmevcut, Daru'l-Kütübi'l llmiyye, l.bsk., Beyrut, 1412/1992.
Buhan, Ebu Abdiilah Muhammed b. İsmail, (ö.256/870), Sahilı-i Buhar!, (I-VIII-II (; Çağrı Yay., 2. bsk., İst. 1982.
C anan, İbrahim, Kütüb-i Sine Muhtasarı Tercüme ve Şer hi (1-X V lll) A.kçag Yay., Ank. 1988.
Cihan Sadık, Uydurma Hadislerin Doğuşu ve Sosyo-Politik Olaylarla llgisi, Etüt Yay., 2.bsk., Samsun, 1997.
Derviş el-Hut, Ebu Abdiilah Muhammed b. Derviş el-Beyriiti (ö.1276/1861), Esne'l-Metalib fi Ehad!se Muhtelifeti'l-Meratib, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1991.
Ed-Dumeyni, Misfir b. Gurmullah, Hadiste Metin Tenkidi Metodları, terc. tlyas Çelebi-Adil Bebek- Ahmet Yücel, Kitabevi Yay., İst 1997. i \ ' ', Ebu Davfid, Süleyman b. El-Eş'as es-Sicistaııl, (ö.275/888), Sünen-i Ebi Davud (I-V) Çağrı Yay., İst. 1981 (ofset).
Elbani, Muhammed Nasırüddin, Silsiletü'l - Ehiidi'isi'z- Zaife ve'l Mevzua, (IV) Mektebetü'l-Maarif, Riyad, 1412/1992.
EbU Zehv Muhammed, el-Hadis ve'l-Muhaddisun, Daru'l Kitabi'!- Arabi, Beyrut, 1404/1984.
İbn Arrak Ebu'I-Hasan Ali b. Muhammed (ö.963/1555) Tenzlhü'ş-Şerlati'lMerffia Ani'l-Ahbari'ş-Şeniati'l-Mevzfıa, (I-II), thk, Abdülvehhab Abdüllatif-Abdullah Muhammed es-Sıddik, Darü'l-Kütübi'l-llmiyye, 2. bsk., Beyrut, 1401-1981.
İbnü'l Cevzi, Ebu'l Ferec Abdurrahman b. Ali (ö.597/1201) Kitabü'l-Mevzfıat, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, 2. bsk., Darü'l-Fikr, 1403/1983.
İbn. Kayyım el-Cevziyye, Muhammed b. Ebi Bekr (ö.751-1350), el-Menarü'l Münlf fi's-Sahlh ve'd-Daif, thk. Abdülfettah Ebu Gudde, Mektebetü İbn Teymiye, Kahire, trs.
İbn. Mace, Ebu Abdiilah El-Kazvini (ö.275/888), Sünen (I-II), thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Darü'l Fikr, trs.
İbnü's-Salah, Ebu Amr Osman b. Abdirrahman, (ö.643/1245), Ulfımu'l-Hadis (Mukaddime) thk. Mustafa Dlh Boğa, Mektebetü'l Farabi, 1404/1984.
İzmirli İsmail Hakkı, Yeni Ilm-i Kelam, haz., Sabri Hizmetli, Umran Yay., Ank., 1981.
Kandemir Yaşar, Mevzfı Hadisler, D.l.B.Y., Ank., 1975.
Kasımi Muhammed Celiilüddin, Kavaidü't-Tahdls min Fununi Mustalahi'lHadis, Beyrut, 1979.
Kırbaşoğlu M.Hayri, İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara Okulu Yay., Ank., 1999.
Koçyiğit Talat, Hadis Istılahları, 2. bsk., A.ü.I.F.Yay., Ank., 1985. ................. , Hadis Tarihi, A.ü.I.F.Y ay., Ank., 1977.
Leknevi Ebu'I-Hasanat Muhammed Abdülhay (ö.1304/1886), el-Ecvibetü'lFiidile li'l-Esileti'l-Aşreti'l-Kamile, thk., Abdülfettiih Ebfı Gudde, 3. bsk., Mektebetü'l-Matbuati'l-İslamiyye, Beyrut, 1994.
Müslim Ebu'l- Hüseyn Müslim b Hacciic, (ö.261/874), el-Camiu's- Sahih, (IV), thk. M.F.Abdülbaki, Darü İhyai't-Türasi'l-Arabi, Lübnan, 1375/1956 .
Nurettin Itr, Menhecu'n-Nakd fi Ulumi'l-Hadis, Daru'l-Fikr,Dımeşk, ı981.
Okiç Muhammed Tayyib, Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde tedkikler, A.Ü.LF.Y., O.Yalçın Matbaası, İst. ı959.
Polat Salahattin, Hadis Araştırmaları, Insan Yay, İst., ı997.
Sağani, Radiyüddin Ebu'l-Fedail el Huseyn b. Muhammed (ö.650/ı252), elMevzuat, thk. M.Abdulkadir Ahmed, Mektebetü'n-Nahdiyyeti'lMısriyye, Kahire, 1411/ı991.
Sehavi, Muhammed b. Abdirrahman (ö.902/1496), Fethu'l-Muğis, Şerhu Elfiyeti'l-Hadis, (I-III) Daru'l-Kütübi'l-!lmiyye, Beyrut, ı 4 ı 7/ı996. el-Mekasidü'l-Hasene fi Beyani Kesirin mine'l-Ehadisi'l-Müştehira ale'l-Elsine, thk., Muhammed Osman, Daru'l, Kitabi'!, Arabi, 2. bsk., Beyrut, ı994,
Sıbru Mustafa, Islam Hukukunda Sünnet, terc., Edib Gönenç, Evs Yay., İst., ı981.
Sofuoğlu Cemal, Zayıf ve Mevzfı Hadisler Açısından Tirmizi'nin Sünen'i, D.E.ü.I.F.D., sayı:6, İzmir, ı983.
Subhi Salih, Hadis !limleri ve Hadis Istılahları, terc., M. Yaşar Kandemir, D.l.B.Yay., Ank., ı971.
Suyfıti, Celalüddin Abdurrahman b. Ebi Bekr (ö.911/ı505) el-Camiu's-Sağir min Hadisi'! Beşiri'n-Nezir (I-II), thk., Abdullah Muhammed ed-Derviş, Dımeşk, ı996.
ed-Dürerü'l Münteşira fi'l - Ehadisi'l-Müştehira, thk. M.Abdülkadir Ara, Darü'l-l'tisam, Kahire, ı987.
el-Lealiu'l-Mesnfıa 'fi'l-Ehadisi'l-Mevzfıa, (I -II), Darü '1-Kütübi'l-Ilmiyye, Beyrut, 14 ı 7/ı996.
Tedribü'r Ravi fi Şerhi Takribi'n-Nevevi, (I-II), thk. A.Abdüllatif, 2.bsk. Darü lhyai's-Sünneti'n -Nebeviyye, Beyrur, 1399/1979.
Şevkani, Muhammed b. Ali (ö.ı250/1834), el-Fevaidü'l-Mecmfıa fi'l-Ehadisi'lMevzfıa, thk. Abdurrahman b.Yahya, Matbaatu's-Sünneti'l-Muhammediyye, Kahire, 1380/ı960.
Şeybani, Abdurrahman b. Ali b. Muhammed b. Ömer (ö.944/ı537), Temyizu't-Tayyib mine'l-Habis fima yedfırü ala elsineti'n-Nasi mine'l-Hadis, Daru'l-Kütübi'l-llmiyye, 2.bsk., ~eyrut, ı988.
Tehanevi Zafer Ahmed, Yeni Usul-i Hadis thk, Abülfettah Ebu Gudde, terc., Ihrahim Canan, İzmir, 1982.
Tirmizi, EbU İsa Muhammed b. İsa, (ö.279/892), Sünenü't-Tirmiz! (I-V) thk. Ahmed Muhammed Şak!r- M.F.Abdulbaki- İ.Adve Avad, Kahire, 1357/1938).
Uğur Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, T.D.V.Yay., Ank., 1992.
Yıldırım Ahmet, Tasavvuf'un Temel Öğretileriniry Hadislerdeki Dayanakları, T.D.V.Yay., Ank., 2000.
Yusuf el-Kardavi, Sünneti Anlamada Yöntem, terc. Bünyamin Erul, Rey Yay., Ist. 1991.
"Allahümme salli ala seyyidina Muhammedin ve ala alihi ve sahbihi ve sellim"
Tüm hata ettiklerim nefsimden, isabet ettiklerim Allah(cc)’dandır.
EN DOĞRUSUNU ALLAH cc BİLİR
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder