BİZ BİLEMEYİZ.. Ne kadar Çok Salih Amel Yapmış Olursa Olsun, Allah Boşa ...

Belli Bir Vakte Bağlı Olmaksızın Yapılan Zikrin Fazileti Hakkındaki Deliller-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

25- Sa'd b. Ebi Vakkas dan (radıyallahü anh) rivâyet edildiğine göre, kendisi Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem ile birlikte bir hanımın yanına vardı ki, onun önünde tesbih çekmekte olduğu çakıl yahut çekirdek taneleri vardı.

Hazreti Peygamber ona şöyle buyurdu:

"Dikkat et ey hanım! Sana şu yaptığından daha kolay yahut daha faziletli olan şeyi bildireyim mi?" dedi. Sonra buyurdu (Şöyle dersin):

(Gökte yarattığı şeyler sayısınca Allah'ı noksanlıklardan tenzih ederim,

Yerde yarattığı şeyler sayısınca Allah'ı tenzih ederim,

Semâ ile arz arasında olanlar sayısınca Allah'ı tenzih ederim,

Yaratacağı şeyler sayısınca Allah'ı tenzih ederim.

Allahü Ekber de bunun gibi,

Elbamdü Lillâh da bunun gibi,

Lâ ilâhe illallah de bunun gibi,

Lâ havle ve lâ kuvvete illâ billâh da bunun gibi), (söylersin)."

Yani:

Sübhânallah Adede Mâ Haleka fis-Semâi,

Sübhânallah Adede Mâ Haleka fil'Ardı,

Sübhânallah Adede Mâ Beyne Zâlike,

Sübhânallah Adede Mâ Hüve Hâlikun.

Allahü Ekber Adede Mâ Haleka fis-Semâi,

Allahü Ekber Adede Mâ Haleka fil'Ardı,

Allahü Ekber Adede Mâ Beyne Zâlike,

Allahü Ekber Adede Mâ Hüve Hâlikun.

Elhamdü Lillâh Adede Mâ Haleka fis-Semâi,

Elhamdü Lillâh Adede Mâ Haleka fil'Ardı,

Elhamdü Lillâh Adede Mâ Beyne Zalike,

Elhamdü Lillâh Âdede Mâ Hüve Hâlîkun.

Lâ İlahe İllallah Adede Mâ Haleka fis-Semâi,

Lâ İlahe İllallah Adede Mâ Haleka fil'Ardı,

Lâ İlahe İllallah Adede Mâ Beyne Zâlîke,

Lâ İlahe İllallah Adede Mâ Hüve Hâlikun.

Lâ Havle ve Lâ Kuvvete İlâ Billâh Adede Mâ Haleka fis-Semâi,

Lâ Havle ve Lâ Kuvvete İlâ Billâh Adede Mâ Haleka fil 'Ardı,

Lâ Havle ve Lâ Kuvvete İlâ Billâh Adede Mâ Beyne Zâlike,

Lâ Havle ve Lâ Kuvvete İlâ Billâh Adede Mâ Hüve Hâlikun

şeklinde söylenerek taş ve çekirdek benzeri şeylerle saymaya gerek kalmaz. Tirmizî demiştir ki, bu hadîs Hasen'dir.[38]

[38] Ebû Dâvud. Tirmizî.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Belli Bir Vakte Bağlı Olmaksızın Yapılan Zikrin Fazileti Hakkındaki Deliller-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

24- Ebû Mûsa el-Eş'ari'den (radıyallahü anh) rivâyet edildiğine göre, demiştir ki, Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem bana şöyle buyurdu:

"Cennet hazinelerinden bir hazine edinme yolunu sana göstereyim mi?" Ben, evet (göster) ya Resûlallah, dedim. Şöyle buyurdu:

"Lâ havle ve lâ kuvvete illâ billâh"

(İbâdete güç yetirmek ve günahlardan korunmak ancak Allah'ın kuvveti iledir), söyle."[37]

[37] Buhârî. Müslim

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

HİDÂYET SÜRECİ...YOLU SİZE GÖSTERİYORUZ RAHAT OLUN!..

İsterse Yaşadığımız toplum zifiri karanlık olsun Allah imtihan koşulları...

Belli Bir Vakte Bağlı Olmaksızın Yapılan Zikrin Fazileti Hakkındaki Deliller-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

22- Sa'd b, Ebî Vakkas (radıyallahü anh) şöyle anlatmıştır:

Biz, Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem'in yanında idik. şöyle buyurmuştu:

“Siz, hergün bin hasene (sevab) kazanmaktan aciz misiniz?’’ Meclisinde oturanlardan biri sordu:

- Bin hasene (sevab) nasıl kazanılır? Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu:

“İnsan yüz tesbih (Sübhanellah) yapar da ona bin hasene yazılır yahud ondan bin günah düşürülür."[35]

[35] Müslim. Nesâî. Tirmizî.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Belli Bir Vakte Bağlı Olmaksızın Yapılan Zikrin Fazileti Hakkındaki Deliller-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

19- Cabir b.Abdullah'dan radıyallahü anhüma rivâyet edildiğine göre, Cabir demiştir ki, Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem'in şöyle buyurduğunu işittim:

Zikrin en faziletlisi, "Lâ ilâhe illallah" (Allah'dan başka hiç bir ilâh yoktur), sözüdür."[32]

20- Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:

"Rabbını zikreden kimse ile O'nu zikretmeyenin durumu, ölü ile diri gibidir. "[33]

Zikir yapan insan, hayat nuru ile nurlanmış ve hayırlı işleri işlemeye güç kazanmıştır. İç alemi de manevî duygu ve hasletlerle aydınlaşmış haldedir. Zikirden mahrum olan kişi, haşarata yem olan ölü bir ceset gibidir. Hem duygusuzdur, hem de nursuzdur.

21- Sa'd b.Ebi Vakkas'dan (radıyallahü anh) rivâyet edildiğine göre şöyle demiştir:

Bir Bedevi, Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem'e gelip dedi ki, Bana söyleyeceğim bir söz öğret. (Buna cevaben Peygamber) buyurdu:

"(Şunu) söyle:

(Allah'dan başka ilâh yoktur; yalnız O vardır. Allah'a çok hamd olsun, Alemlerin Rabbi olan Allah bütün noksanlıklardan münezzehtir. İbâdet etmekte güç ve günahtan sakınmada kuvvet ancak Azîz, Hakîm olan Allah iledir.)"

A'rabî (Bedevi) dedi ki, bu sözler benim Rabbim içindir, benim için hangisi? (Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu:

“(Şunu) söyle:

(Allah'ım! Beni bağışla, bana merhamet et, bana hidâyet ver, bana rızık ver)."[34]

[32] Tirmizî. İbn Mâce.

[33] Buhârî.

[34] Müslim.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Belli Bir Vakte Bağlı Olmaksızın Yapılan Zikrin Fazileti Hakkındaki Deliller-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

18- Ebû Hüreyre'den (radıyallahü anh) rivâyet edildiğine göre, Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

“Kim bir günde yüz defa:

(Allah'dan başka ilâh yoktur; yalnız O vardır. O'nun ortağı yoktur. O'nundur Mülk, O'nundur hamd. O, her şeye kadirdir), derse, onun için âzâd edilen on köle sevabı olur, ona yüz iyiliğin sevabı yazılır ve ondan yüz günah silinir ve o gün akşamına girinceye kadar şeytandan korunmasına vesile olur. Bu kimsenin söylediklerinden daha faziletlisini hiç kimse getirmiş olmaz; ancak ondan daha fazla olarak (bu sözleri) söyleyen müstesna..."

Yine Peygamber (aleyhissalâtü vesselam) buyurdu:

“Kim günde yüz kerre:

"Sübhânellahi ve bi-hamdihî

(Allah'a hamd ederek O'nu noksanlıklardan tenzih ederim) derse, günahları deniz köprükleri kadar olsa bile hepsi silinir. "[31]

[31] Buhârî. Müslim. Tirmizî. Muvattâ'. Nesâî.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Belli Bir Vakte Bağlı Olmaksızın Yapılan Zikrin Fazileti Hakkındaki Deliller-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

15- (Hazreti Peygamberin, müminlerin annesi Cüveyriyye'ye (radıyallahu anha) öğrettiği) o sözlerin lâfzı şudur:

"Dikkat et, o söyleyeceğin sözleri sana öğreteyim:

(Mahlûkatının sayısınca Allah'ı noksanlıklardan tenzîh ederim), üç defa...

(Zâtının rızâsınca Allah'ı noksanlıklardan tenzîh ederim), üç defa...

(Arş’ın ağırlığınca Allah'ı noksanlıklardan tehzîh ederim), üç defa...

"Sübhânellâhi midâde kelimâtihî, Sübhânellâhi midâde kelimâtihî, Sübhânellâhî midâde kelimâtihî"

(Kelimelerinin mikdarınca Allah'ı noksanlıklardan tenzîh ederim), üç defa..."[28]

[28] Tirmizî.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Belli Bir Vakte Bağlı Olmaksızın Yapılan Zikrin Fazileti Hakkındaki Deliller-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

14- Aynı kitabda müminlerin annesi Cüveyriyye'den (radıyallahü anha) rivâyet edilmiştir:

Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem bir sabah vaktinde sabah namazı için Cüveyriyye'nin (radıyallahü anha) yanından çıktı; Cüveyriyye de namazgahında oturuyordu, (zikrediyordu. Sonra Cüveyriyye aynı namazgah üzerinde otururken (zikrederken) Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem kuşluk vakti (eve) dönmüş oldu. Bunun üzerine Peygamber efendimiz hanımına şöyle buyurdu:

"Bugün senden ayrılı beri hep bu hâl üzere mi durdun?" Cüveyriyye:

- Evet, dedi. Buna karşılık Hazreti Peygamber:

"Ben senden sonra üç kerre dört kelime söyledim ki, eğer senin gün boyu söylediklerinle onlar tartılaydı, söylediklerine ağır basardı. (Üç kerre söylediğim sözler şunlardır):

(Sübhânellâhi ve bihamdihî, adede halgıhî ve rızâ nefsihî ve zînete arşihî ve midâde kelimâtihî).

Allah'ın yaratıklarının sayısınca, Allah'ı noksanlıklardan tenzih ve O'na hamd ederim.

Allah'ın zâtının razı olacağı kadar, Allah'ı noksanlıklardan tenzih ve O'na hamd ederim.

Allah'ın arşının ağırlığınca, Allah'ı noksanlıklardan tenzîh ve O'na hamd ederim.

Allah'ın kelimelerinin miktarınca, Allah'ı noksanlıklardan tenzîh ve O'na hamd ederim.)

Bir rivâyette de şöyledir:

Allah'ın yaratıklarının sayısınca Allah'ı tenzih ederim, Zâtının rızâsınca Allah'ı tenzih ederim, Arş'ının ağırlığınca Allah'ı tenzih ederim, kelimelerinin mikdarınca Allah'ı tenzih ederim.[27]

[27] Müslim. Ebû Dâvud. Tirmizî. Nesâî.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

SİYER- Sesli kitap

Peygamber Sallallahü Aleyhi ve Sellem'in hayatını dinlemek isteyenler için faydalı bir çalışma.

https://www.sonpeygamber.info/hz-muhammedin-hayati-sesli-kitap

Allah kimsenin ecrini zayi etmez kişinin imkanı ve niyeti ne ise ona gör...

NEDİR İSTİHARA? İSTİHARA DUASI ve UYGULANIŞI.

Zikrin Kabul Edilmesinin Şartı-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

Namazda ve namazın dışında meşru olan zikirler, ister vacib olsunlar, ister müstehab olsunlar, kendi nefsine duyuracak kadar bir sesle telâffuz edilmedikçe, bunlar sayılmaz ve hesab edilmezler; ancak zikredenin kulağı sağlam olup bir arızası bulunmamalıdır.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Zikrin Arasına Giren İşler ve Haller-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

Zikir yaparken ârız olan hallerde, bu haller sebebiyle kişinin zikrini kesmesi iyi olur. Sonra engel durum ortadan kalkınca zikrine devam eder. Ânz olan hallerden bir kısmı şunlardır:

Kendisine selâm verildiği zaman, selâma karşılık verir ve sonra zikre döner. Yanında bir kimse aksırıpta "el-hamdü lillâh" dediği zaman ona cevab olarak "Yerhamukellah" der sonra zikre döner. Cuma hutbesinin okunduğunu işittiği zaman, zikrini kesip onu dinler. Müezzinin ezan ve ikâmetini işittiği zaman, ona icabet eder (müezzinin kelimelerini tekrarlar), sonra zikre döner. Kötü bir şey gördüğü zaman onu giderir yahud iyi bir işe delâlet edip onu yapar yahud bir şey öğrenmek isteyene cevab verir, sonra zikre döner. Yine uyku bastırdığı zaman yahud buna benzer çeşitli durumlar olduğu zaman hepsinde aynı şekilde hareket eder.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Neden son Peygamber'e inanmalıyız? Yahudi ya da Hıristiyan kalamıyoruz

Çünkü;

*Allah Teâlâ Hz. Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem'i son elçisi olarak seçmiş, O'na iman etmeyi kendisine imanın şartı saymış, O'nu inkar edeni kendisini inkar etmiş olarak görmüş.

De ki: "Ey insanlar! Gerçekten ben göklerin ve yerin sahibi olan Allah’ın hepinize gönderdiği elçisiyim. O’ndan başka tanrı yoktur. O hayat verir ve öldürür. Öyleyse Allah’a ve ümmî peygamber olan resulüne -ki o Allah’a ve O’nun sözlerine inanır- iman edin ve ona uyun ki doğru yolu bulasınız."(Araf, 158), 

*Allah'a ve Peygamber'e itaati bir arada şart koşmuş. 

"Ey iman edenler! Allah’a itaat edin, peygambere itaat edin, sizden olan ülü’l-emre de. Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz -Allah’a ve âhirete gerçekten inanıyorsanız- onu, Allah’a ve peygambere götürün. Bu, elde edilecek sonuç bakımından hem hayırlıdır hem de en güzelidir."(Nisa, 59), 

*Allah'ı sevmenin ölçüsü olarak Peygamber'e tabi olma gerekli kılınmış 

De ki: "Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah çok bağışlayan, çok esirgeyendir."(Al-i İmran, 31), 

*örnek alınacak en güzel numune olarak gösterilmiş 

"İçinizden Allah’ın lutfuna ve âhiret gününe umut bağlayanlar, Allah’ı çokça ananlar için hiç şüphe yok ki, Resûlullah’ta güzel bir örneklik vardır."(Ahzab, 21), 

*âlemlere rahmet olarak gönderilmiş 

"Ve seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik."

(Enbiya, 107), 

*Allah'ın ve meleklerin O'na daima salât-u selam ettikleri bildirilmiş

"Allah ve melekler peygambere salât ediyorlar; ey iman edenler, siz de ona salât ve selâm okuyun."

(Ahzab, 56), 

*Kur'ân'da sayısız yerde ve İslam'a giriş cümlesi olan kelime-i tevhide kendi adı ile Rasûlü'nün adını bir arada zikretmiş, O'nun sünnetini dinin ikinci kaynağı olarak ikame etmiştir 

"...Peygamber size ne vermişse onu alın ve size neyi yasaklamışsa ondan kaçının. Allah’a karşı saygısızlık etmekten sakının. Kuşkusuz Allah cezalandırmada çok çetindir."(Haşr, 7).

Belirli Vakitlerde Yapılan Zikirler-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

Bir kimsenin gece yahud gündüz vaktinde yahud namaz sonunda ya hud herhangi bir halde zikirden bir vazifesi var da, onu yapmaya imkân bulamayıp kaçırmış olursa, onu ihmal etmeksizin imkân bulduğu zaman yerine getirmelidir. Çünkü o zikre devamı âdet edindiği zaman, onu kaçırmak için bir sebeb çıkarmaz. Fakat onu kaza etmekte gevşeklik yaparsa vaktinde de o zikri kaçırması kolaylaşmış olur.

9- Ömer ibni'l-Hattâb (radıyallahü anh) Hazretlerinden rivâyet edildiğine göre demiştir ki, Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:

"Kim okumasını âdet edindiği zikrini yahud ondan bir kısmını (geceleyin yerine getirmeyip) uyur da sonra onu, sabah namazı ile öğle namazı arasında okursa, geceleyin onu okumuş gibi kendisine sevab yazılır."'[Müslim. Ebû Dâvud. Tirmizî. Muvatta'.]

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Zikirden Maksad Kalbin Huzurudur-EL-EZKÂR-İ.NEVEVİ

Zikirden maksad, kalbin huzurudur (kimin huzurunda ne yaptığını bilmesidir). O halde zikir yapanın maksadı bu olmalı ve bunu elde etmeye düşkün bulunması gerekir. Zikir sözlerinin mânâ ve lafızları üzerinde düşünmeli ve mânâsını anlamalıdır. Kur'an okumakta mânâyi anlamak gerekli olduğu gibi, zikirde de bu gereklidir; çünkü ikisi de maksud olan ibâdet manasında müşterektirler. Bundan dolayı sahîh olan muhtar mezhebde, zikir yapan kimsenin "Lâ İlahe İllallah "daki "Lâ" yi uzatması müstehab kabul edilmiştir; çünkü burada mânâyı düşünmek vardır. (Hayır, hayır, asla... Allah'dan başka ibâdet edilecek bir ilâh yoktur, şeklinde düşünülüp bilinmelidir.) Allah daha iyisini bilir.

http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/13/005/Turkce/CiftSayfa.htm

Hz. Peygamber'e salavat getirmenin hükmü nedir? Salavatların sıhhat derecesi nedir?

Kur'ân'da: "Allah ve melekleri, Peygamber'e çok salât ederler. Ey müminler! Sizler de O'na salavât getirin ve en iyi şekilde selam verin." (Ahzab, 56) buyrularak, müminlerin Hz. Peygamber'e "salât ü selam" getirmeleri emredilmektedir. Salât: Allah'tan rahmet, meleklerden istiğfar ve müminlerden dua demektir. Yukarıda zikredilen âyette Hz. Peygamber'e salât ü selam getirmek emir kipiyle dinî bir vecibe olarak bildirilmiştir. Bunun için bir mecliste Rasûl-i Ekrem'in ism-i şerifi anıldığı zaman salavât-ı şerife getirmek, oradaki Müslümanlar üzerine bir zorunluluktur. Bir toplulukta Efendimiz'in ismi defalarca anılırsa her defasında salavât getirmek farz olmaz; bir kez söylenmesi yeterlidir. Salavât getirmenin çeşitli şekilleri arasında en yaygın olanı "Allâhümme salli ‘alâ Muhammedin ve ‘alâ âli Muhammed" cümlesidir.
Hz. Peygamber'den sahih yollarla bize kadar ulaşan sayısız hadiste de O'na salavât getirmenin faziletinden ve nasıl yapılacağından bahsedilir. Bunlardan birkaç örnek:
"Kim bana (bir kez) salât okursa Allah da ona on salât okur ve on günahını affeder, (mertebesini) on derece yükseltir." (Nesaî)
"Kıyamet günü bana insanların en yakını, bana en çok salavât okuyandır." (Tirmizî)
"Gerçek cimri, yanında zikrim geçtiği halde bana salavât okumayandır" (Tirmizî)

Fatma Bayram (Uzman İlahiyatçı)

“Kabir-nur” namazı diye bir namaz var mıdır?

Hz. Peygamber (s.a.s.) ve ashabından ‘kabir-nur namazı’ adıyla namaz kılındığına dair bir rivayet bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu niyetle namaz kılmak bid’attır.
Ancak kişi istediği vakit nafile olarak dilediği kadar namaz kılar ve arkasından yapacağı duada kabir azabı ve kabirdeki şerlerden Allah’a sığınabilir. Zira Peygamberimiz (s.a.s.), duada kabir azabından Allah’a sığınmayı tavsiye etmiştir (Buhârî, Cenâiz, 86).

https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/225/-kabir-nur--namazi-diye-bir-namaz-var-midir-

Bir baba, kızını zorla tesettüre sokabilir mi?

Soru Detayı

Babanın kızını döverek, bağırarak tesettüre sokması ve daha sonra kız açılmak istediğinde izin vermemesi caiz midir?
​Konuyu birkaç açıdan değerlendirmenin daha uygun olacağını düşünüyoruz.

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Cevap 1:

Tesettür Allah'ın emri olup buluğa ermiş her genç kız için farzdır. Fakat bir kimse evladı dahi olsa incitip şiddet uygulayarak onu tesettüre sokması doğru değildir. İrşad ederken yumuşak ve İslami değerleri sevdirerek hareket etmek gerekir.

Nitekim Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur:

“Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız; müjdeleyiniz nefret ettirmeyiniz.” (Buhârî, İlim 11; Müslim, Cihad 5)

Öte yandan bir baba kız evladına karşı merhametli olmalı ve şiddetten uzak durmalı onun gönlünü almalıdır.

Bununla birlikte, inkar etmemek kaydıyla, farz bir emri yerine getirmemek ya da haram bir fiili işlemek kişiyi dinden çıkarmaz.

Farz bir emri uygulamamakta ısrar eden evladın, öncelikle ikna edilmesi, rencide edilmeden telkinlerde bulunulması ve üzerinde etkili olacak kişilerden de yararlanılması uygun olur. Fakat bunu kırıcı bir şekilde değil yumuşak bir metotla yapmak gerekir.

Evladın giyim şeklinin Allah'ın koyduğu sınırların dışına çıktığı durumlarda velisinin onu yumuşak bir şekilde uyarması gerekir. Yapılan uyarı, tavsiye ve nasihatlerden bir sonuç alınmadığı takdirde uyaran taraf sorumlu tutulmayacaktır.

Cevap 2: 

Çocuklarımızın manevi terbiyeleri evlenmeden önce başlar. Dindar bir eş seçiminden helal harama dikkat etmeye, babanın sulbundan annenin rahmine düşmesine, anne rahmine düşmesinden doğumuna, özellikle de doğumundan buluğ çağına erinceye.. kadar devam eden bir süreçtir.

Bu dönemde manevi eğitim verilmeyen veya alamayan ya da almayan bir çocuğumuzdan dinin bütün emirlerine uymasını beklemek mümkün olmayabilir.

Çünkü bir çocuk, küçüklüğünde kuvvetli bir iman dersi almazsa, İslamiyetin kurallarına uymanın gerekli olduğu şuuruna ermezse, daha sonra pek zor ve müşkül bir tarzda İslamiyet ve imanın erkanlarını ruhuna alabilir.

Çocukken verilen manevi eğitimin önemine özellikle dikkat çeken Bediüzzaman Hazretleri, çocukluğundan gerekli manevi eğitimi almayanların durumunu şöyle özetler:

Adeta gayr-ı Müslim birisinin İslamiyeti kabul etmek derecesinde zor oluyor, yabani düşer. Bilhassa, peder ve validesini dindar görmezse ve yalnız dünyevî fenlerle zihni terbiye olsa, daha ziyade yabanilik verir. O halde o çocuk, dünyada peder ve validesine hürmet yerinde istiskal edip çabuk ölmelerini arzu ile onlara bir nevi belâ olur. Ahirette de onlara şefaatçi değil, belki davacı olur: “Neden imanımı terbiye-i İslamiye ile kurtarmadınız?” (bk. Nursi, Emirdağ Lahikası)

O halde, çocuklarımızın manevi eğitimine daha evlenmeden önce dindar bir eş tercihi ile başlamak ve çocuğumuzun hayatının bütün alanlarında bu manevi eğitimi devam etmek gerekir.

Böylece hem iman hem de islam hakikatlerini kabul etmede ve uygulamada kolaylık olacaktır hem de manevi sorumluluktan kurtulacağız inşallah.

Cevap 3:

Anne-baba, çoğu zaman çocuklarına baskı olsun diye değil, onların faydalarına olduğunu düşünerek hareket edebiliyor. Bu durum onların çocuklarını sevmedikleri veya zarar vermek istedikleri anlamına gelmez.

Nitekim, her ne kadar doğru bir yaklaşım ve tarz olmasa da, yemek istemeyen bir çocuğa baskı yapıp zorla yediren, dersine çalışmadığı için başına oturup zorla ders çalıştıran, soğukta üşümesin diye kalın elbiseleri sıkı sıkıya zorla giydiren.. nice anne babalar var.

Bunları tasvip etmesek de, anne-babaların bunları yapmasının nedeni, onlara zarar vermek niyeti değildir, aksine, çocuklarına olan sevgilerinden ve onların dünya hayatlarına zarar gelmesi istemediklerindendir.

Aynen bunun gibi, bazı anne-babalar, her ne kadar doğru bir yaklaşım ve tarz olmasa da, namaz, oruç, tesettür gibi ibadetlerde çocuklarına ısrar, baskı, zorlama yapmaları, onların ebedi hayatlarına zarar gelmesin diyedir. Onları çok sevmelerini ve sonsuz hayatlarına verdikleri önemin bir göstergesidir.

İşte anne-babaları tarafından bu gibi durumlara maruz kalan yavrularımızın, konuya bu açıdan bakmalarını tavsiye ederiz.

Böylece, hem anne-babasına kızmaz hem onlara dua eder hem de nefsine ve şeytanına değil, hayatlarını çocuğunun huzur ve saadeti yolunda yok sayacak kadar fedakar olan anne-babasına hürmet ve saygı ile itaat eder diye düşünüyoruz.

Özetle, konuya hem tebliğ ederken dikkat edilmesi gerekenler hem anne-babanın manevi eğitimler hem de böyle durumlarda evlatların düşen görevler açısından bakmak daha uygun olacaktır.

https://sorularlaislamiyet.com/bir-baba-kizini-zorla-tesetture-sokabilir-mi

Evvabin namazını yatsıya yakın kılsak olur mu?

    

Soru Detayı

Evvabin namazı arasında dünyalık kötü bir söz söylenmemesi gerektiğini ifade eden hadis sahih midir? Bu hadisi nasıl anlamalıyız? Dünyalık konuştuğumuzda Evvabin namazını kılabilir miyiz?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Evvabin namazını, akşam namazını kıldıktan sonra dünya işleriyle ilgili herhangi bir şey konuşmadan ve yapmadan kılmak daha faziletli ise de, daha sonra da kılınabilir, kılınan namaz geçerlidir.

Ayrıca, akşam namazı ile evvabin arasında kaza namazı kılmak, tesbihat yapmak, dua etmek, Kuran, hadis veya dini bir eser okumak evvabin namazının yüksek faziletine zarar vermez. Bu durum iki namaz arasını ayırmak anlamına gelmez.

Evvabin namazıyla ilgili rivayet şöyledir:

"Kim akşam namazından sonra aralarında kötü bir şey konuşmaksızın altı rekat namaz kılarsa, (kıldığı bu altı rekatlık namaz) onun için on iki senelik ibadete denk kılınır." (Tirmizi, Salat, 431)

Bu hadisin senedinde geçen Ömer b. Ebi Hasem el-Yemami'nin zayıf olduğu ifade edilmiştir. (Mizzî, Tehzîbü’l-Kemal, Beyrut, 1980, 21/408-409)

Hz. Peygamber (asm)’den ve ashaptan, akşam namazından sonra nafile namaz kılmayı teşvik eden hadisler rivayet edilir. Bu hadisler arasında;

- Akşam namazından sonra kılınan altı rekat nafile namazın on iki yıllık ibadete denk olduğu,
- Bu namazı kılan kimsenin günahlarının deniz köpüğü kadar çok olsa da bağışlanacağı,
- Akşam namazından sonra dört rekat daha kılan kişinin cennetle ödüllendirileceği,
- Onun Kadir gecesini ihya etmiş gibi ecir alacağı,
- Yine bu vakitte yirmi (diğer bir rivayette on) rekaat namaz kılan kimse için Allah’ın cennette bir köşk inşa edeceği,
şeklinde özendirici hadisler sayılabilir. (bk. İbn Mâce, İkame, 185; Tirmizî, Mevakitüs-salat, 204; Heysemî, 2/229-230; Şevkânî, 3/62-64)

Ancak bu hadislerin hemen hemen tamamı muhaddisler tarafından sened itibariyle zayıf görülmüştür.

İlave bilgi için tıklayınız:

Akşam ile yatsı namazı arasında kılınan "Evvabin namazı" nasıl kılınır?

İbadetlere vadedilen netice ve sevaplara kavuşmanın şartları nelerdir?

https://sorularlaislamiyet.com/evvabin-namazini-yatsiya-yakin-kilsak-olur-mu

ASR-I SAADETTE RASULULLAHIN DAVRANIŞLARININ BAĞLAYICILIĞI-Prof. Dr. Hayreddin Karaman

GİRİŞ

Tarihte ve günümüzde birçok düşünür, bilgi kaynağı olarak yalmz akla ve duyu organlarına itibar etmiş, bunlarla elde edeme­diği bilgiyi de, bu bilginin ilgili bulunduğu varlıkları da inkar etmiş, yok saymışlardır. Bunlara karşı yine bazı düşünürler ile peygamberler ve semavi bir dine iman edenler, akıl ve duyu or­ganları yanında başka bilgi kaynaklarından söz etmişler, bu kay­naklardan elde edilen sağlam ve tutarlı bilgileri insanlara açıkla­mış; Allah, ruh, yaratılış, ölümden sonraki ebedi hayat gibi aklın ve duyu organlarının ulaşamadığı konularda onların yollarına ışık tutmuş, bilmediklerini ve bilemeyeceklerini öğretmişlerdir. «Sana ruhu soruyorlar; onlara de ki: Ruh bir Allah işidir ve size ilimden ancak birazı verilmiştir.»[2] mealindeki ayet, insana veri­len ilimin (bilgi ve bilgi edinme vasıtalarının) bilgi konusu olabile­cek şeyler karşısında yetersiz olduğunu, bilinmeyenin bilinenden daha çok bulunduğunu, ruh gibi bazı varlıkların mahiyetini insan aklının idrak edemeyeceğini ifade etmektedir.lşte bu akıl üstü bil­gi" kaynaklarının başında, peygamberlerin, Allah'tan bilgi alma vasıtaları olan vahiy vardır: «Nitekim size kendi içinizden, ayetle­rimizi size okuyan, sizi eğitip olgunlaştıran, size Kitabı ve hikmeti öğreten ve size bilmediklerinizi bildiren bir elçi gönderdik.»[3] diyen ayet, vahyin ve rasulün, bilgi ve eğitim sahasındaki rollerim dile getirmektedir. [4]

Birinci Bölüm

HZ PEYGAMBER (S.A.V.VIN ÖRNEKLİĞİ VE DAVRANIŞLARININ VAHİYLE ALAKASI

1. Rasûlullah'ın Örnekliği Ve Özellikleri

Peygambei'lerin bilgi kaynaklarının vahiy olduğu konusunda bir şüphe ve şaibeye yer vermeyi istemeyen Allah, onları, okur ya­zar olmayan kulları arasından seçmiştir. [5]insanlara Allah katın­dan bilgi getirmek yamnda, başta örneklik ve eğitim olmak üzere daha birçok vazife ile yükümlü olan peygamberlerin, insanlar(be-şer) arasından seçilmesi, sünnetullah (kainatta hakim kaide ve kanunlar) gereği idi. Bu sebeple Peygamberlerin niçin melek ol­madıklarını, neden fevkaladelikler taşımadıklarım, küfürlerine bahane kılanlara ilahi Kitap şöyle sesleniyordu: «Eğer yeryüzün­de yerleşmiş olarak gezip dolaşan (siz insanlar değil de) melekler olsaydı şüphesiz onlara elçi olarak gökten bir melek indirirdik.»[6] İnsanlara Allah'ı anlatacak ve O'na çağıracak olan peygamberle­rin hem insanlardan olması, hem de onlardan farklı bulunması zarureti vardı; peygamber insan olmalı idi, fakat bizzat Allah'ın eğitip insanlığa örnek diye sunduğu bir insan.[7] Beşer hamurun­dan yoğurulmuş, fakat peygamber kalıbına dökülmüş bulunan Allah elçisinin sonuncusu bu sebeple gerektikçe «Ben de ancak si­zin gibi bir beşerim...» diyor,[8] gerektiğinde de«Ben herhangi biri­niz gibi değilim; ben Allah tarafından yedirilir, içirilirim...» bu­yuruyor[9] kendi özelliği cümlesinden bulunan iftar etmeden gün­lerce oruç tutma ibadetinden ashabını menediyordu. O'nun, bir insan olmasına rağmen kimselerin dayanamayacağı maddi ve manevî yüklere dayanması, günahsız ve günah işlemekten beri oluşu, eşlerinin sayısı, mehirsiz evlenme yetkisi, hanımlarının bütün müminlerin anneleri hükmünde oluşları ve daima perde arkasında bulunmaları... hep özellikler, farklılıklar, O'na mahsus hükümler ve haller cümlesindendi; müminler bu sahada O'nu iz­leyemez, yaptığını yapamaz, hali ile hallenemezler. Peygamber­lerde ümmete örneklik esas olmakla beraber bir yanda bu özellik­leri, bir yanda da —aşağıda açıklama ve örnekleri gelecek olan— beşerî ve tabiî davranışları, örneklik (başka bir ifade ile bağlayıcı­lık) dışında kalmaktadır. [10]

2. Rasûlullah'm Davranışlarının Vahiy İle Alakası

Allah Rasûlü'nün bütün davranışları (sözü, fiili, tavır alışla­rı) vahye dayanırsa örneklik ve tebliğ dışında kalan bir davranı­şından söz edilemez. Eğer davranışlarından bir kısmı beşeri tabi­atından geliyor, yahut rey ve içtihada dayanıyorsa bu takdirde bağlayıcı davranışlarını, böyle olmayanlardan ayırmak ve ayrı kategorilerde değerlendirmek gerekecektir. Konu ile ilgili ayet ve hadislerden bir kısmı —diğerleri gözönüne alınmazsa— Ü'nun, her davranışının vahiyden kaynaklandığını anlatır gibidir; «Dos­tumuz (Allah Rasûlü) ne sapmış, ne de asılsız şeylere inanmıştır. O, kendiliğinden bir şey söylemez; söylediği, ancak kendisine gön­derilen vahiydir, bunu da çok güçlü (Cebrail) O'na öğretmiştir.»[11] Abdullah b. Amr anlatıyor: Allah Rasûlü'nden duyduğum her şeyi, unutmayayım diye yazardım. Kureyş (ileri gelenler) 'sen her duyduğunu yazıyor musun, halbuki Allah Rasulü hoşnutluk halinde de, hiddetli iken de konuşan bir beşerdir' diyerek beni bundan menettiler, ben de yazmaktan vazgeçtim ve durumu Al­lah Rasûlüne ilettim; kendileri, parmağı ile ağzını göstererek yaz, hayatım elinde olana yemin ederim ki buradan ancak hak (gerçek ve Allah rızasına uygun olan) çıkar buyurdular.»[12]

Bu gibi ayet ve hadislerin karşısında O'nun beşer Özelliğini or­taya koyan ve her davranışının vahye dayanmadığını gösteren naslar da vardır: Bedir savaşında alınan esirlere yapılacak mua­mele konusu müzakere edilmiş, Rasûlullah'm da içlerinde bulun­duğu grubun reyi tercih edilerek fidye karşılığı serbest bırakılma­larına karar vermişti. Sonradan gelen vahiy bu kararı şöyle değer­lendiriyordu: «Düşmanı çökertip yeryüzünde hakim oluncaya kadar bir peygamberin esirleri olamaz. Siz dünya malını istiyor­sunuz, Allah ise ahireti istiyor; Allah izzet ve hikmet sahibidir. Eğer Allah tarafından daha önce konmuş bir hüküm (ictihadda hata eden cezalanmaz, kanunsuz suç olmaz hükmü) olmasaydı, aldığınız fidye yüzünden size büyük bir ceza gelecekti.»[13] Allah Rasûlü bir namazı kıldırırken yanılmış, ashabın «bir değişiklik mi oldu» sualleri üzerine «Ben ancak bir beşerim, sizin gibi ben de unutup yanılabilirim...» demiştir.[14] Kendisine getirilen bir dava sebebiyle «hakkında vahiy gelmeyen dava konularınla ben re'y ve içtihadımda hükmederim.» buyurmuşlardır.[15] Hz. Peygamber (s.a.v.), Medine'ye geldiğinde ziraatçilerin, erkek hurma dallarım dişler üzerine asarak tozlaştırma yaptıklarını görmüş ve ne yap­tıklarını sormuştu, «öteden beri bunu yapıyorduk» dediler, «uma­rım ki siz bunu yapmasamz daha iyi olur» buyurdu, onlar da toz­laştırma yapmayı terkettüer, bu yüzden hurmalar olgunlaşma­dan döküldü ve eksik oldu, durumu Allah Rasûlüne ilettiler, şöyle buyurdu: «Ben ancak bir beşerim, size dininize ait bir şey emreder­sem bunu uygulayın, size şahsî görüşten bir şey söylersem ben an­cak bir beşerim.», bir başka rivayette «... siz, dünyanızın işini daha iyi bilirsiniz.» [16]Yukarıdaki deliller yanında bu hadis, bir yandan Allah Rasûlü'nün bütün davranışlarının vahye dayanmadığım ortaya koyarken, diğer yandan bağlayıcı olan ve olmayan davra­nışlarını birbirinden ayırma konusunda bir Ölçü de getirmektedir: «Dine ait olan bağlayıcı, dünyaya ait olan bağlayıcı değil». Hz. Peygamber (s.a.v.)in özellik ve selahiyetlerini açıklayan ayet ve hadisler ile sahabe uygulaması bilikte değerlendirilince «dünyaya ait söz ve davranışlarını» da ikiye ayırmak gerekmektedir: a) müs-bet ilimlerin, teknik ve teknolojinin araştırma, çözme ve geliştir­me sahasına giren konular, b) İnsanların ferd ve toplum halinde eğitilip yönetilme ve yönlendirilme sahasına giren konular. Bun­lardan birincisi hadiste kastedilen «dünya işleriniz» sahasıdır ve bu konularda Allah Rasûlü'nün söyledikleri genellikle şahsi tec­rübe ve düşüncesine dayara bağlayıca değildir. İkincisi siyaset, hukuk, ekonomi, sosyal kn -umlar, eğitim... ile ilgili sahadır; Allah Rasûlü'nün bu sahaya gelen söz ve davranışları genellikle dine dahildir ve bağlayıcıdır vçünkü ya vahye dayanmakta, yahut da —içtihada dayansa bile—- vahyin sözlü veya sukut şeklinde tasdi­kinden geçmiş bulunmaktadır). Bu konulara ait bulunduğu halde bağlayıcı olmayan davranışları da vardır; bunların nelerden iba­ret olduğu ve diğerlerinden nasıl ayrılacağı konusu, bu yazının asıl konusudur ve aşağıda ele alınacaktır.

Asıl mevzuumuza geçmeden önce Rasûlullah'm, bağlayıcı ol­mayan söz ve davranışlarına ait bazı örnekleri, Kadı Iyad'ın Şifa'sından takip etmek, sonra da bu konuya el atan yazarları tanıtmak üzere bir fasıl açmak faydalı olacaktır. Kadı Iyad (v.544/1149) bu meşhur eserinde, Peygamberimizin beşeri*tabia­tından kaynaklanan, rey ve içtihadına dayanan, çoğu bağlayıcı ol­mayan zengin örnekler vermiş, bunların hikmetlerini açıklamış, ilk bakışta çelişik görünen nakilleri uzlaştırmıştır.[17] «Rasulullah da diğer peygamberler gibi beşer nev'indendir Ö'nun cismi ve dış varlığı tamamen beşeridir, diğer insanlar için caiz olan hastalık­lar, değişmeler, acılar, sancılar ve Ölüm O'nun için de caizdir... Allah Rasûlü hastalanmış, inlemiş, soğuk ve sıcaktan müteessir olmuş, acıkmış, susamış, hiddetlenmiş, canı sıkılmış, usanmış, yorulmuş, zayıflamış, yaşlanmış, bineğinden düşüp yaralanmış, kafirler kendisini yaralayıp dişini kırmışlar, zehirli et vermişler, sihir yapmışlardır; O da maddî manevî vasıtalarla bunlara karşı tedavi görmüş, tedbirler almış, nihayet Büyük Dostu'na kavuş­muş ve dünyayı terketmiştir; diğer peygamberlerin de başından geçen bu hal ve olaylar beşeriyet gereğidir, kaçınılmaz ve tabii­dir...»[18] «Hz. Peygambere, eşi Zeynebb. Cahş bal şerbeti sunmuş, bu yüzden onun yanında biraz daha fazla kalmıştı. Bunu kıska­nan diğer iki eşi «ağzından kötü bir koku geliyor, içtiğin bal şerbe­tinden olmalı» deyince bir daha bal şerbeti içmemeye söz vermişti. Vahiy bu davranışını şöyle değerlendirdi: «Ey Peygamber! Eşleri­nin gönlünü hoş edeceğim diye niçin Allah'ın sana helal kıldığı şe­yi haram kılıyorsun; Allah çok bağışlayıcıdır, engin rahmet sahi­bidir.»[19] O'nun (s.a.v.) dünya hayatına ait iş ve davranışlarına ge­lince bunlarda da Allah'ın rızasına aykırı davranmayacağını daha önce açıklamıştık. Bu sahada bazen unutma ve yanılmasının caiz olduğunu da zikretmiştik. Bu unutma ve yanılmalar O'nun peygamberliğine zarar vermez, aslında bu yanılma ve unutma olayları çok nadirdir, O'nun davranışlarının çoğu tam bir doğru­luk ve tutarlılık içindedir, hatta bunların tamamı, yahut çoğu iba­det ve Allah'a yakınlaşma vesilesi olmaktadır. Çünkü Peygambe­rimiz dünyadan, ancak zaruret miktarı ve kendisini ayakta tuta­cak kadar nasib alırdı. Bunun da faydası kendine ait olanı ile Rab-bine ibadet eder, şeriati ayakta tutar, ümmetini yönetirdi. Dünya işlerinden, kendisi ile ümmeti arasında olanlar ise şu kategoriler içine girer: Ümmetine iyilik ve ihsan etmek, tatlı ve güzel söz söy­leyip dinletmek, kaçkınları, uzak duranları ısındırmak, inada sa­panları yola getirmek, çekemeyenleri idare etmek... Bunların da hepsi O'nun salih amelleri ve artan ibadet vazifeleri arasında yer almaktadır. Dünya hayatı ile ilgili davranışlarını duruma göre de­ğiştirir, her iş ve duruma uygun davranış biçimini hazırlardı. Şeh­re dönerken eşeğe binerdi, sefere çıkarken deveye binerdi, gerek­tiğinde ata biner, acil yardım yetiştirmek için bunları hazır bulun­dururdu. Giyinişinde ve diğer davranışlarında da böyleydi; kendi­si ve ümeti için faydalı olanı gözönüne alırdı. Bazen uygun gördü­ğü bir davranış yerine ümmetin daha kolay uyum sağlayacağı, siyasetin gerektirdiği —fakat aslında tercihi olmayan— bir dav­ranışta bulundu. Bazen de aynı sebeplerle yapmak istediği bir fiili terkederdi ve bunları, iki şık arasında muhayyer bırakıldığı za­man dini işlerde de yapardı. Nitekim kendi görüşü Medine içinde mevzilenmek olduğu halde istek üzerine Uhud bölgesine çıkmıştı; münafıkları kesin olarak bildiği halde müslüman olacakların göz­lerini yıldırmamak, müminlerin akrabalık bağlarını gözetmek, halkın 'Muhammed ashabını katlediyor' demelerine meydan ver­memek gibi sebeplerle bunları öldürmemişti; Kureyşin gönülleri­ni ve Kabe binasına saygılarından onun yıkılıp değiştirilmesini hazmedemiyeçeklerini düşündüğü, bundan dolayı gönül nefretle­rini, dine ve dindarlara karşı geçmişteki düşmanlıklarını canlan­dırmak ve tahrik etmek istemediği için Kabe'yi yıkıp, Hz. ibra­him'in kurduğu temeller üzerinde yeniden inşa etme arzusunu gerçekleştirmemiştir. Bazen bir işe teşebbüs etmiş, sonra başka­sını daha uygun bulduğu için ondan vazgeçmiştir; nitekim îbnu'l-Münzir'in ikazı üzerine Bedir'de, düşmana en uzak kuyu bölgesin­de mevzilenmekten vazgeçerek en yakın kuyu bölgesine intikal et­miştir; veda haccında, «bu işi yeni baştan yapsaydım kurban sev-ketmezdim (göndermezdim)» demiştir. Yine (siyaset ve maslahat icabı) gönlünü kazanmak için kafire ve düşmana güler yüz göster­miş, cahile sabretmiş tir. «insanların kötülüğünden sakındıkları kişi, insanların kötülerinden olan kişidir.» demesine rağmen böy­le kötü kişilere, şeriatini ve Rabbi'nin dinini sevdirmek için değer­li mallar bahsetmiştir. Evinde bir hizmetçisinin yapacağı işleri üzerine almış ve yapmıştır. Elbisesine, kolu bacağı gözükmeye­cek, vakarına yakışacak biçimler vermiş, meclis arkadaşları da O'na daima büyük saygı göstermişlerdir. Onlarla geçmişten gele­cekten konuşmuş, şaştıklarına şaşmış, güldüklerine gülmüştür, insanlara güler yüz ve adalet dağıtmıştır. Hiddeti ve gadabı Allah için olduğu ve hakkı yerine getirmekten geri durması mümkün bulunmadığı halde davranışlarına hiddeti hakim olamamış­tır...»[20]

Kadı Iyad'ın sıraladığı bu davranış örnekleri vahye değil, beşeri ihtiyaçlara, şahsî takdire, rey ve içtihada, tecbüreye, amme menfaati ve siyaset kaidelerini gözeterek yaptığı tercihe... dayan­makta, ancak hiçbiri kulluk sınırının dışına taşmamakta, yasak sahaya girmemektedir. [21]

3. Bu Konuda Yapılmış Çalışmala

Allah Rasûlü'nün söz, fiil ve tavırlarının, vahye bağlılık ve bağlayıcılık açısından tasnife tabi tutulması daha O'nun hayatın­da başlamıştır. Kendileri ashabını sık sık ikaz ettiği ve «ben beşe­rim, vahiy gelmediğinde reyimle de hükmederim, dünya işlerini siz daha iyi bilirsiniz» gibi sözler söylediği için ashab, O'nun dav­ranışlarını, vahye bağlılık bakımından ayırıma tabi tutar ve te­reddüt ettikleri zaman kendisinden «vahiy mi, rey mi?» diye sorar­lar ve buna göre hareket ederlerdi. Nitekim Hz. Peygamber, düş­man Gatafan kabilesinin şerrinden bir müddet emin olabilmek için Medine hurmasının üçte birini onlara haraç vererek sulh and-laşması yapmak istemişti, sahabe bunun vahye değil, re'ye dayan­dığını anladıkları için karşı çıktılar. Peygamberimiz de teşebbü­sünden vazgeçti.[22] Bedir'de mevzilenme ve Bedir esirlerine yapı­lacak muamele konusunda ashabın davranışlarını daha Önce zik­retmiştik. Yine Rasûlullah (s.a.v.), baş münafık Abdullah b. Übey'in cenaze namazını kaldırmaya teşebbüs etmiş, Hz. Ömer buna karşı çıkmıştı, gelen vahiy Hz. Ömer'in görüşünü tasdik etmiştir.[23] Rasûl-i Ekrem Efendimizin emirleri de sahabe tara­fından —karineler değerlendirilerek— farklı anlaşılmış ve uygu­lanmıştır; yerine göre O'nun bir emri ile canlarını feda eden saha­be, yerine göre de emrin teşvik ve tavsiye mahiyetinde olduğunu anlayarak buna göre davranmışlardır; nitekim Rasûlullah (s.a.v.), kafirlere benzememeleri için ağaran saç ve sakallarını boyamala­rını emredince kimisi boyamış, kimileri de[24] boyamamıştı. Berire isimli cariye Hz.Aişe tarafından azad edilip hürriyetine kavuştu­rulunca selahiyetini kullanarak kocasını boşamıştı. Köle olan ko­cası eşini sevdiği için Hz. Peygamber'e başvurmuş, karısını kara­rından döndürmesini istemiş, O da Berire'ye, kocasına dönmesini söylemişti. Berire, «bana bunu emrediyor musunuz ey Allah'ın El­çisi», diye sormuş, Efendimiz'in «hayır, aracılık (şefaat) ediyo­rum» demesi üzerine Berire kocasına dönmemiş ve bu davranışı kimse tarafından kınanmamıştır.[25] Sahabeden Cabir b. Abdul­lah'ın babası birçok kimseye borçlu olarak vefat edince Cabir, Rasûlullah'a gelerek alacaklıların birer parça tenzilatta bulun­maları hususunda aracılığını rica etmişti, Hz. Peygamber alacak­lılardan biraz indirim yapmalarını istedi, fakat onlar bunu kabul etmediler ve alacaklarının tam olarak Ödenmesinde ısrar etti­ler,21/a bunu da kimse kınamadı. Sahabenin bu anlayış ve davranı­şı sonraki nesillere de intikal etmiş, Fıkıh ve Usulül-Fıkıh ilimle­rini tedvin eden ilk müctehidler, Hz. Peygamber'in fiil ve emirleri­nin bağlayıcı olup olmadığı konularım tartışmışlar ve çeşitli gö­rüşler ileri sürmüşlerdir. Bu hayırlı çalışmalara rağmen Şihabud-din Ahmed b. îdris el-Karafi'ye (v. 684/1285) kadar, Hz. Peygam­berin davranışlarının bağlayıcılık bakımından ilmî tasnifi yapıl­mamıştır. Karafî el-Ihkâm22 ve el-Furuk (36 fark) isimli eserle­rinde Peygamberimizin beşeriyet dışında kalan davranışlarını «tebliğ, fetva, kaza ve imamet (devlet başkanlığı)» olarak dörde ayırmış ve bunları bağlayıcılık bakımından incelemiştir. Tunuslu müceddid alim Muhammed et-Tahir b. Aşûr bu tasnifi daha da ge­liştirerek onikiye çıkarmıştır.[26]

İkinci Bölüm

HZ. PEYGAMBERİN ÇEŞİTLİ SIFATLARINDAN KAYNAKLANAN DAVRANIŞLARI

Hz. Peygamberin sıfat ve davranışlarında hakim olan pey­gamberlik ve örneklik vasfıdır; bu sebeple sayısız ayet ve hadiste O'iia uyulması, itaat edilmesi, örnek alınması, sünnetine dört elle sarılmması istenmiştir. Ancak yukarıda sunulan birçok örnek O'nun, başka sıfat ve Özelliklere de sahip olduğunu, bunlara daya­lı ve bunlardan kaynaklanan birçok davranışının da bulunduğu­nu ortaya koymuştur. Bu sebeple gerek İslâm'ın yorumcuları ve gerekse uygulayıcılar hadislerin hangi sıfattan kaynaklandığını ve bu bakımdan bütün müslümanlar için bağlayıcı olup olmadığı­nı araştırmak ve gözonüne almak durumundadırlar. Bu konuda inceleme ve araştırma yapanlar mezkur sıfat ve durumları oniki­ye kadar çıkarmışlardır:

1. Dini davaları tebliğ etmek ve tamamlamak (teşrî)

2. Fetva vermek (ifta),

3. Davaları hükme bağlamak (kaza),

4. Devlet başkanlığı (imamet, imaret)

5. Daha iyiye teşvik (irşad)

6. Arabulmak, anlaştırma (sulh)

7. Danışmada bulunana yol göstermek (istişarî rey)

8. Öğüt vermek (nasihat),

9. ikmal ve takva eğitimi vermek

10. ince ve yüce gerçekleri öğretmek,

11. Eğiterek sakındırmak (te'dib),

12. Başkalarına yol göstermekle ilgisi bulunmayan beşerî, tabiî davranışlarda bulunmak. [27]

1. Dini Tebliğ Etmek Ve Tamamlamak

Rasûl, kendisine gelen vahyi hem uygulamak, hem de tebliğ etmekle görevli insan demek olduğuna göre O'nun önde gelen va­zifesi tebliğdir ve davranışlarının çoğu tebliğ mahiyetindedir. Peygamber, sözlü vahyin gelmediği konularda da yine Allah'ın ir­şadı ile (sözlü olmayan bir nevi vahiy ile), dini tamamlayan bilgi ve hükümler getirir. Rasûl-i Ekrem (s.a.v.) şu hadislerinde bu sıfat ve selahiyetlerini anlatmaktadır: «Gafil olmayın! Bana Kur'ân verildiği gibi, onun yanında, onun kadar daha (bilgi ve hüküm) verilmiştir! Bilin ki yakın bir gelecekte karnı tok, koltuğuna gö­mülmüş biri çıkıp şöyle diyecektir: Siz şu Kur'ân'dan ayrılmayın, onda helal bulduğunuzu helal, haram bulduğunuzu da haram bi­lin...»[28]" Peygamberimizin bu sıfatına bağlı fiil ve sözlerini diğerle­rinden ayırmak için bazı ipuçları vardır; Meselâ veda hutbesini okurken herkes duysun diye uygun aralıklarla yüksek sesli tebliğ-çiler koymuştur, «burada bulunanlar, bulunmayanlara duyur-sun» demiştir, veda haccını ifa ederken «yaptıklarıma bakarak hac ibadetim öğrenin» buyurmuştur. [29]

2.Fevta Vermek (İfta)

Dini tebliğ ve tamamlama mahiyetinde olan fetvanın farkı, hükmün soru üzerine açıklanması, bu açıklamada soru soranın hali ve çevre şartlarının gozönüne alınmasıdır. îbn Abbas'ın nak­line göre veda haccında Rasûlullah (s.a.v.) Mina'da, devesinin üzerinde birçok soruya muhatap olmuş ve bunları cevaplandır­mıştır. Bu cümleden olarak birisi «kurbanı kesmeden tıraş oldum, ne yapayını?» diye sormuş, «zararı yok, şimdi kes» buyurmuş, di­ğer birisi «şeytan taşlamadan önce kurbanımı kestim, şimdi ne ya­payım?» diye sormuş, «şimdi kes, zararı yok» cevabını vermişler, bir üçüncüsü gelerek «şeytan taşlamadan önce gidip Kabe'yi ta­vaf ettim, ne yapayım1?» diye sormuş, «zararı yok, şimdi şeytanı taşla» buyurmuşlar; hasılı bilgisizlik veya unutma yüzünden in­sanların önce veya sonra yaptıkları her iş için «zararı yok, yap» ce­vabını vermişlerdir.[30] Amellerin en iyisi, insanların en hayırlısı hakkında sorulan sorulara, soranın durumuna göre farklı cevap­lar vermiştir. Cahiliye devrinde içinde şarap yapılan bazı kaplar­da —haram olmayan— nebiz (bir nevi şerbet) yapmak isteyenleri bundan menetmiştir; çünkü hem bu kapların kötü hatıraları var­dır, hem de Arabistan sıcağında bunlara konulan nebîz kısa za­manda şaraba dönüşmektedir. İbnu'l-Kayyim, î'lamu'l-muvak-kı'ln, isimli eserinin dördüncü cildinin sonunda, Rasulullah'ın fetvalarım 147 sayfada toplamıştır. [31]

3. Davaları Hükme Bağlamak (Kaza)

Kazanın iki yönü vardır: a) Muhakeme sonunda ortaya çıkan duruma göre verilen hüküm bakımından kaza, fetva gibi bir tebliğ ve teşridir; aynı durumlarda aynı hükmün verileceğini, ilahi ira­denin böyle olduğunu gösterir, b) Isbat delillerine göre adaletin tevzî bakımından kaza isabetli de, hatalı da olabilir. îsbat debileri hakkın yerini bulmasını sağlamış ise hem hakim isabet etmiş ve ecir almıştır, hem de hükme muhatap olanlar sorumluluktan kur­tulmuşlardır. Hak sahibi davasını isbat edememiş, karşı taraf is-batta daha başarılı olmuş, hüküm de buna göre verilmiş ise hakim hata etmiş, fakat elinden geleni yaptığı için yine ecir almış, adaleti yanıltan taraf ise manevî sorumluluk ile başbaşa kalmıştır. Rasûlullah (s.a.v.) kazanın bu yönünü şöyle anlatıyor: «Bana da­vanızı getiriyorsunuz, ben ancak bir beşerim, (kimin haklı olduğu konusunda) bana bir vahiy gelmemiştir, vahiy gelmeden konular­da ben ancak reyimle hükmediyorum. Olur ki biriniz, diğerine nis-betle delilini daha tesirli anlatır, daha iyi ortaya koyar, ben de onu haklı zannederek lehine hükmederim, her kime, kardeşine ait bir hakkı hükmeder, verirsem sakın onu almasın, ben ona bir parça ateş vermiş olurum...»[32]

Hz. Peygamberin kazaî hükümlerini diğerlerinden ayırmak oldukça kolaydır; çünkü bu hükümler genellikle açılan bir davayı takip etmekte, şahit ve delil istenmekte, hükmediyorum (akdî) vb. ifadeler kullanılmaktadır. Bu nevi hükümleri toplayan hususi ki­taplar yanında, hadis kitaplarının kaza bölümleri de birçok örnek ihtiva etmektedir. [33]

4. Devlet Başkanlığı (İmaret, İmamet)

Rasulullah'ın devlet başkanlığı, peygamberlik, ifta ve kaza selahiyetlerinden farklı ve bunlara ek bir sıfat ve selahiyettir. Devlet başkamna toplumu idare etmek, onun menfaatini gözet­mek, sosyal adaleti sağlamak, zararlı oluşum ve cereyanlarla mü­cadele etmek, ülkeyi dışa karşı savunmak vb. görevler verilmiştir. Bu görevler her peygambere verilmemiştir, bazı peygamberler yalnızca tebliğ vazifesi almışlardır. Peygamberimizin risalet ve if­ta selahiyetine dayanan davranışları bütün ümmet için geçerli ve bağlayıcıdır; bunların icrası ve bağlayıcılığı başka bir makamın iznine veya hükmüne bağlı değildir. Devlet başkanı sıfatiyle yap­tıkları ise hem diğer başkanları bağlamaz, hem de devrin devlet başkanı izin vermedikçe benzeri haklar, müminler tarafından re'sen elde edilemez. Ganimetin paylaştırılması, devlete ait mal varlığının en uygun bir şekilde kullanılması ve sarfı, cezanın infa­zı, orduların tertibi ve şevki, isyan ve terör hareketlerinin bastırıl­ması, toprak, maden, su gibi kaynakların özel şahıslar veya kamu kuruluşlarınca işletilmesi... devlet başkanının selahiyeti altında­dır. Başkan veya onun temsilcileri hüküm ve izin vermedikçe bun­ların alınması, yapılması, icra edilmesi caiz değildir. Bu konular­da bir önceki başkanın yaptıklarını, sonra gelen başkan —amme menfaatini gözeterek— değiştirebilir; meselâ Hz. Ömer, müellefe-i kuluba zekattan pay vermeyi terketmiştir,maaşlarda kıdam ve fazilete itibar etmemiş, eşitlik esasını getirmiştir, Hz. Osman is­yancıların üzerine asker sevketmemiş, Hz. Ali sevketmiştir... Hukukçular, yukarıda zikredilen hususların devlet başkanlığı se­lahiyetine dahil olduğunda birleşmekte beraber bazı konularda farklı anlayışları olmuştur:

a) Peygamberimiz «Bir toprağı işleyerek kullanılır hale geti­ren ona malik olur» buyurmuştur.[34] Buna göre bir kimsenin mül­kiyeti altında bulunmayan toprağı imar ve ıslah ederek verimli hale getiren şahıs toprağın sahibi olmaktadır. Ancak bu ifade Rasulullah'ın hangi sıfatına bağlıdır? Eğer devlet başkanı sıfatı ile söylemiş iseler bu hüküm, diğer başkanları bağlamaz, her biri kendi çağ ve ülkelerinde amme menfaatini gözönüne alarak dev­lete ait topraklar üzerinde tasarrufta bulunurlar ve toprak imarının mülkiyet sebebi olması daima devletin iznine bağlı bulunur; Ebu Hanife'nin içtihadı işte bu istikamettedir. Çünkü toprak üze­rinde ıktâ vb. şekilde tasarruf hakkı ve görevi devlet başkanına aittir, İmam Şafiî bu hadisi fetva ve tebliğ sıfatına bağlamış, «çün­kü Rasulullah'ın asıl işi ve sıfatı budur, askine delil bulunmadıkça hadisleri buna göre yorumlamak gerekir» demiştir. Hadisin tebliğ (dini kaidenin açıklanması) mahiyetinde olduğu kabul edilirse bu hakkf kullanmak, hiçbir kimsenin iznine tabi olmaz, her vatandaş toprağı kendiliğinden ıslah ederek ona sahip olur. İmam Malik bu konuda şehir ve mücavir alan toprakları ile yerleşim bölgesinden uzak yerlerdeki toprakları birbirinden ayırmış, birincisini devlet başkanlığı sıfatına bağlamıştır; çünkü buralarda oturan insanla­rın huzur ve menfaatlerini korumak devlet başkanının sorumlu­luğu altındadır.

b) Ebu Süfyan'ın karısı Hind b.Utbe Rasûlullah'a başvurarak «kocası Ebu-Süfyan'm cimri bir adam olduğunu, kendisine ve ço­cuğuna yetecek nafakayı vermediğini» söyledi, Peygamberimizi ona «normal ölçülerde sana ve çocuğuna yetecek kadarını bizzat al» buyurdu.[35] Bu hadis-i şerifi tebliğ ve fetva telakki eden mücte-hidler (Şafiîler ve kısmen Hanefller) bundan şöyle bir kaide çıkar­mışlardır: Bir kimsenin sübut bulmuş alacağım borçlu ödemekten kaçınırsa alacaklı, icra safhasında hakime başvurmadan ve hatta borçlunun haberi olmadan alacağına tekabül eden malı bulduğu yerde alabilir (Hanefilere göre alacağı cinsinden malını alabilir). Malik ve Ahmed b. Hanbel gibi müctehidler hadisi kaza selahiye­tine bağladıkları için «hakim izin vermedikçe alacağını karşıla­yan malı bizzat alamaz» demişlerdir.[36]

c) Hz. Peygamber «Savaşta düşmanı öldüren onun üzerinden çıkan eşyaya sahip olur» buyurmuştur.[37] îmam Şafiî gibi bazı müctehidler bu hadis-i şerifi tebliğ saydıkları için «her zaman, her savaşta, düşmanını öldüren asker Nonun üzerindekilere sahip olur, bu onun mükafatıdır» demişlerdir. Ebu Hanife ve Şafiî gibi düşü­nen müctehidler bunu, devlet başkanlığı sıfatına bağladıkları için başkan ve komutanların iradesine bırakmışlar, onlar izin verme­dikçe kimsenin ganimetten birşey alamıyacağına hükmetmişler­dir.[38]

5. Daha İyiye Teşvik (İrşâd)

Ayet ve hadislerin ifade şekilleri ile uygulama vb. karineleri değerlendiren müctehidler, bazı talebleri kesin olarak bağlayıcı (farz, vacib, haram) saymışlar, bazılarını ise teşvik kabul etmiş­lerdir. Güzel ahlakı teşvik eden hadisler, cennetliklerin vasıfları­nı anlatan hadisler, nafile ibadetlerin sevabım dile getiren hadis­ler böyle yorumlanmıştır.

Sahabî Ebu Zerr'i, takım elbise giymiş kölesi ile birlikte gören birisi «bu ne haldir?» diye sormuş, Ebu Zer de şöyle anlatmıştır: Birgün köleme kızmış ve anasının durumunu zikrederek ona ha-keret etmiştim, Köle beni Allah Rasûlüne şikayet etti. O da «doğ­ru mu, ona annesi sebebiyle hakaret ettin mi?» diye sordu, «evet» de'dim, şövle buyurdu: «Sen halâ cahiliyye devri izleri taşıyan bir adamsın! Köleleriniz sizin kardeşlerinizdir, Allah onları sizin hi­mayenize vermiş, elinizin altında kılmıştır, kimin böyle elinin al­tında birkardeşi varsa ona yediğinden yedirsin, giydiğinden giy­dirsin, gücünün yetmeyeceği bir işi ona yüklemesin, yüklerse yar­dım etsin!»[39] Bu hadiste geçen «yedirme, giydirme ve ağır iş bu­yurmama, köleye yardımcı olma» emirleri bağlayıcı (farz kılan) emirler olarak anlaşılmamıştır; bu sebeple köle ile sahibinin fark­lı şeyler yemesi ve giymesi caiz görülmüştür. [40]

6. Arabulmak, Anlaştırmak (Sulh)

Bir konuda anlaşmazlığa düşen tarafları, mahkemeye başvu­rup davayı isbat ile uğraşmaksızm kısa bir yoldan anlaştırmak için yapılan teşebbüsler sulha yöneliktir. Sulh için aracılık yapan­lar hakim gibi davranmazlar, tarafların iddialarını isbat edip iste­diklerini almalarını sağlamazlar, onları karşılıklı fedakarlık ve anlayışa çağırırlar, bu ise başka anlaşmalara emsal teşkil etmez.

Peygamberimiz'in(s.a.v.), sahabeden Cabir'in —babadan ala­caklılarına— yaptığı fedakarlık teklifi bir sulh teşebbüsüdür, bu teklif onları bağlamadığı için kabul etmemişlerdir. Yine Peygam­berimiz Kab b. Malik ile Abdullah b. Ebi Hadred arasında, birinci­nin ikincisi üzerindeki bir alacağı sebebiyle çıkan anlaşmazlıkta Kabe, alacağının yarısından vazgeçip geri kalanını almaşım tavsiye etmiş, o da bunu kabul ede: ek sulh olmuşlardır.[41] Hz. Zübeyr ile Medineli Humeyd arasında, birincisinin bahçesinden geçerek ikincisinin bahçesine gelen bir su yüzünden anlaşmazlık çıkmıştı. Durumu Rasûlullah'a arzettiler, O da aralarını bulmak üzere «Zü­beyr! ağaçlarını sulayınca bırak o da sulasm» dedi. Humeyd buna razı olmayıp hiddetlenince de «Zübeyr! Ağaçlarını sula, sonra da havuzlardan taşıncaya kadar suyu tut!» buyurdu.34 Birinci tavsi­ye, anlaşmayı sağlamak üzere fedakarlık teklin şeklinde, ikincisi ise —karşı taraf anlaşmaya yaklaşmadığı ve haksız olduğu için— haklı olana, hakkım kullanması şeklinde ifade buyurulmuştur. [42]

7. Danışmada Bulunana Yol Gösterme (İstişarî Rey)

Burada Rasûlullah (s.a.v.) \ukanda gördüğümüz sıfatları ile değil, kendisi ile istişare edilen bir problemin çözümünde yol gös­terici olarak hareket etmekte, çözümler teklif etmektedir.

Hz. Aişe, Berire isimli bir cariye'yi satın alıp azâd etmek iste­mişti. Bağlayıcı kaidelere göre (şeriate göre) bir köleyi azad eden kişi ile o köle arasında bir velayet ilişkisi doğuyordu. Berire'nin sahibi bu velayet hakkının kendilerinde kalmasını şart koşuyor, ancak bu şartla satmaya yanaşıyorlardı. Hz/Aişe hakkından vaz­geçmeden cariyeyi nasıl alabileceğini sevgili eşi Hz. Peygamber (s.a.v.) ile istişare etti, Peygamberimiz ona şöyle dedi: «Sen onla­rın şartını kabul et ve onu al; sonuçta velayet hakkı ancak azad edene aittir.» Hz.Aişe bunun üzerine gidip cariyeyi satın aldı ve azad etti, sonra Rasûlullah minbere çıkarak halka şöyle seslendi: «Nasıl oluyor da bazı kimseler, Allah'ın Kitabına uymayan şart­lar ileri sürüyorlar!.. Velayet hakkı yalnızca azad edene aittir.»[43] Eğer Peygamberimizin ilk ifadesi «teşri, tebliğ, fetva, kaza»' kabi­linden olsaydı şart muteber olacak ve velayet hakkı satanda kala­caktı; sonraki ifadesi bunun böyle olmadığını, ilk ifadesinin ise «meşru bir maksadı elde etmek üzere bulunmuş bir çözüm, bir istişarî reyden ibaret» olduğunu göstermektedir.

Medine'de ziraatçiler hurma meyvasmı daha olgunlaşmadan ağaç üzerinde satarlardı. Kesim zamanı gelince de meyva çeşitli sebeplerle az çıktı denir, karşı taraf buna itiraz eder ve böylece anlaşmazlık çıkardı. Hz. Peygamber bu yüzden meydana gelen anlaşmazlıkların çoğaldığım görünce şöyle buyurdu: «Böyle olup gidecekse (anlaşmazlıkların ardı arkası kesilmeyecekse) ağacın üzerinde olgunlaştığı belli oluncaya kadar meyvayı satmayın.»Hadisin Buharı'deki rivayetinde ravî Zeyd b. Sabit şu yorumda bulunmaktadır: «Hz. Peygamber bu yüzden anlaşmazlıkların ço­ğaldığım gördüğü için ashaba, istişarî olarak yol göstermiştir.» Bunun manası, hadisin bağlayıcı olmadığı, meyvayı daha önce satmanın kesin olarak yasaklanmadığıdır. Peygamberimiz adeta «bana sorarsamz şöyle yapın daha iyi..» demektedir. [44]

8. Öğüt Vermek (Nasihat)

Peygamberimizin, haram ve yasak olmamakla beraber uygun ve yerinde bulmadığı bir davramş veya teşebbüse muttali olduğu zaman ilgililere öğüt vermek, doğru ve uygun olanı söylemek sure­tiyle nasihat etmiştir; bu da kesin ve bağlayıcı olmayan davranış­ları çerçevesine girmektedir.

Bu cümleden olarak Beşir b. Sa'd isimli sahabî, oğlu Numan'a bir hizmetçi hediye etmiş, diğer oğullarına böyle bir bağışta bu­lunmamıştı. Karısının isteği üzerine bu bağış olayına Hz. Pey-gamber'i şahit tutmak istedi, Peygamberimiz Beşir'e «bütün ço­cuklarına bu şekilde bağıştabulundun mu?» diye sordu, «hayır» cevabını alınca «beni haksız bir davranışa şahit kılma» dedi; bir başka rivayette «bütün çocuklarının sana eşit derecede itaatli ve bağlı olmalarım ister inisin?» diye sordu, «evet» cevabım alınca da «öyleyse olmaz» dedi. îmam Ebu Hanife, Malik ve Şafî'î bu ha­diste geçen yasaklamayı, kesin ve bağlayıcı bir yasaklama olarak değil, aile düzenini ve akrabalık bağlarını korumak için yapılmış bir nasihat olarak anlamışlar ve «kişinin çocuklarından birine mal bağışlamasının caiz olduğunu» söylemişlerdir. Mezkur müc-tehidler bu yorumu yaparken Rasûlullah'ın bu konuda bağlayıcı bir yasaklamasının yaygın olarak bilinmediğini ve bir rivayette «başkasını şahit tut» dediğini gözönüne almışlardır. Buna karşı Ahmed, Davud, Süfyan gibi müctehidler hadiste geçen.

Aynı çerçevede bir başka örnek Fatıma b. Kays ile ilgilidir. Bu hanımı kocası boşamıştı. îddeti dolunca Peygamber Efendimize gelerek kendisini hem Muaviye'nin, hem de Ebu Cehm'in istedik­lerini söyledi. Rasûl-i Ekrem şöyle buyurdu: «Ebu Cehm eli değ­nekli bir adamdır. Muaviye b.Ebi Süfyan ise çok fakirdir; sen Üsa-me b. Zeyd ile evlen!» Fatıma önce Üsame'yi istememiş, fakat Rasûlullah'ın ısrarı üzerine onunla evlenmiş ve mutlu olmuş­tur.[45] Bu hadis bir öğüt ve tavsiye olarak anlaşılmıştır; çünkü islâm'da bir kadının gerek fakir ve gerekse sert kimselerle evlen­mesi yasak değildir. [46]

9. Takva Ve Kemal Eğitimi Vermek

Eşsiz bir eğitimci olan Peygamberimiz'in bu sıfatla vaki dav­ranışları daha çok ashaba yönelik olmuştu. Kur'ân-ı Kerim'de ve hadislerde ashab öğülmüş, İslâm'ın bu ilk ve büyük neslinin müs­tesna özellikleri dile getirilmiştir. Peygamberimiz nasıl en kamil Örnek insan ve peygamber ise, ashabı da öyle kamil ve örnek bir nesildir. Peygamberimiz bu nesli yetiştirirken, eğitirken onların bu özelliklerini dikkate almış, onlara mahsus yükümlülükler ge­tirmiş, vazifeler vermiştir.

Bunların parlak bir örneği hicreti takip eden günlerde yaşan­mış, Peygamberimiz tarafından herbiri bir muhacire kardeş kılı­nan ensâr (Medineli müslümanlar) onlarla her şeylerini paylaş­mışlardır. Sahabeden el-Bera b. Azib rivayet ediyor: Rasûlullah (s.a.v.) bize yedi şeyi emretti, yedi şeyi de yasakladı: Hasta ziyare­tini, cenazeyi kabre kadar götürmeyi, aksırana «Allah sana rah­met etsin» demeyi, yemin edenin yeminine riayet etmeyi, haksızlı­ğa uğrayanın elinden tutmayı, herkese selam vermeyi ve davete katılmayı emretti. Altın yüsük takmayı, gümüş kap kullanmayı, kırmızı eğer yastığı kullanmayı, kabartma çizgili ipek, kalın ipek, ince ipek ve genellikle ipek kullanmamızı yasakladı.[47] Bu ondört maddenin bazıları farz, bazıları haram olmakla beraber, meselâ aksırada dua temek farz değildir, kırmızı eğer yastığı kullanmak da haram değildir. Buna rağmen hepsinin birarada zikredilmesi ashabı dünya ile fazla içli dışlı olmaktan alıkoymak, lüks ve refaha dalarak asıl maksattan uzaklaşmalarını Önlemek içindir.

Sahabeden Rafi b. Hadic'e, amcası Zuhayr: «Rasûlullah bizim için faydalı olan birşeyi yasakladı» deyince Rafı: «Rasûlullah ne demiş ise o haktır, yerindedir» demiş ve ne olduğunu sormuştu, amcası anlattı: Allah Rasûlü beni çağırtarak tarlalarımızı ne yap­tığımızı sordu. «Belli yerlerinden çıkan mahsul, yahut belli ölçek­te ürün karşılığı kiraya veriyoruz.» dedim. Efendimizin: «Öyle yapmayın, ya kendiniz ekin, ya ektirin, yahut da olduğu gibi tutun» buyurdu. Rafi amcasından bunu duyunca «emri başımın üstüne!» dedi. Müctehidlerin çoğu, Peygamberimizin bir sahabî aileye yönelik bu emrini ümmetin tamamı için bağlayıcı saymış­lardır. Buharî de bu sebeple hadisi zikrettiği bölümün başlığında şöyle demiştir: «Ashabın aralarındaki yardımlaşmalar bölümü...»[48]

Rasûl-i Ekrem'in eşlerine, çocuk ve torunlarına karşı tutu­munda, emir ve tavsiyelerinde bu «kemal, takva ve Örneklik» eğiti­minin müstesna örnekleri vardır. Canı gibi sevdiği kızı Fatı-ma'mn kolunda gümüş bilezik gördüğü için evine girmemesi, yine Fatıma'nın bir hizmetçi istemesi üzerine evine gelerek hem hiz­metçi veremeyeceğini bildirmesi, hem de Allah'ı zikir şeklinde ek vazifeler vermesi, hanımları, diğer kadınlar gibi giyinip kuşan­mak, takıp takıştırmak isteyince «Ey Peygamber! Eşlerine şöyle de: Eğer siz dünya hayatını, zinet ve refahını istiyorsanız gelin —istediklerinizi— size verip güzellikle sizi boşayayım. (Yok) eğer Allah'ı, Rasûlünü ve ahiret yurdunu istiyorsanız, şüphesiz Allah, içinizden iyi amel sahibi olanlarınıza büyük bir mükafat hazırla­mıştır.»[49] mealindeki ayetin gelmesi bu örneklerden yalnız birka­çıdır. [50]

10. İnce Ve Yüce Gerçekleri Öğretmek

islâm, insanların iman ve düşüncelerine de yön vermekte, ışık tutmaktadır, iman ve düşünce çerçevesine giren çok ince, zor ve yüce konular vardır. Bunları kavrama hususunda, sahabeden de olsa, kişiler aynı seviyede olamazlar, «insanların, Allah'ı anla­yıp kavramayacağını anlaması, anlamanın ta kendisidir» diyen Ebu Bekir ile «Allah nerede?» sorusuna göğü göstererek cevap ve­ren, buna rağmen imanı geçerli sayılan bedevi kadının idraki aynı seviyede tutulamaz ve gerçeklek bu iki farklı seviyeye aynı üslub ile anlatılamaz.

Rasûlullah (s.a.v.) bir akşam üzeri Ebu Zerr'e Uhud dağını göstererek şöyle demiştir: «Ey Ebu Zer! Şu dağ kadar altınım ol­sa, üç dinar hariç, hepsini —Allah yolunda—harcamaktan başka bir şey istemezdim...»[51] Peygamberimiz bu sözleri ile dünyaya, servet ve refaha bakışım dile getirmiş, gönlüne hakim olan asıl sevginin ne olduğuna işaret buyurmuştu; alıkoyduğu üç dinar da borçları ve zaruri ihtiyaçları içindi. Ebu Zerr bunu böyle anlayaca­ğı yerde, müslümanın zaruri ihtiyaçları dışında para ve servet sa­hibi olmasının, bunları dağıtmayıp elinde tutmasının —zekatını verse dahi— caiz olmadığı şeklinde anlamış, fakat diğer ashab bu anlayışa katılmamışlardır. [52]

11. Eğiterek Sakındırmak (Tedib)

Bağlayıcı, farz ve zaruri olmadığı halde iyi, güzel, uygun olan davranış ve ibadetleri teşvikte heyecanlı ve itici ifadeler kullanıl­dığı gibi, bunların zıddı söz konusu olduğu zaman da caydırıcı, alı-koyucu, engelleyici ifadeler kullanılmıştır. Eğitimde bu üslub ve ifade hala geçirliliğini korumaktadır. Müctehid bu ifadelerden hangilerinin kesin olduğunu, hangilerinin böyle olmadığını diğer delil ve karineleri değerlendirerek ayırmak mecburiyetindedir.

Mesela Peygamberimiz, namazı evlerinde kılıp cemaate gel­meyenler hakkında şöyle buyurmuşlardır: «Hayatım elinde olana yemin olsun, içimden öyle geçiyor ki, emredeyim odun toplansın, onra söyleyeyim ezan okunsun, sonra birisine emredeyim cemaate imam olsun, sonra ben onlardan ayrılıp evlerinde kalan adamla­rın yanlarına varayım ve onlar içende iken evlerini yakayım. Allah'a yemin ederim ki onların her biri yağlı bir kemik, yahut iyi­sinden iki ayak (paça) bulacağını bilse hemen yatsı namazına ge­lirdi!»[53] Şüphe yok ki Allah Rasulü, cemaate gelmeyenlerin evle­rini yakacak değildir, ayrıca «yağlı kemik...» gibi sözleri nadiren söylemektedir; burada maksat, cemaatle namazın önemini anlatmak ve cemaate gelmeme âdetini ortadan kaldırmak, müslüman-larm cemaat sevabından ve bereketinden istifade etmelerini sağ­lamaktır.

Peygamberimiz yine bu maksatla «şöyle şöyle yapmayan iman etmiş olmaz» ifadesini çeşitli konular için kullanmıştır. Bunlardan birinde şöyle buyurur: «Vallahi iman etmiş olmaz, vallahi iman etmiş olmaz!» «Kim, ya Rasûlallah?» diye sorarlar, devam eder. «Komşusu, kötülüklerinden güvende olmayan kim­se.»[54] Bu nevi kusurların kişiyi imandan çıkarmadığı kesin delil­ler ile bilinmektedir; bu ifadenin yöneldiği maksat sakındırır v ve bu gibi davranışların müminlere yakışmadığını etkili bir şekii de ortaya koymaktır. [55]

12. Örneklik İle İlgisi Olmayan Tabiî, Beşeri Davranışları

Peygamberimiz bir insan olduğu, her insanda bulunan nor­mal vasıfları, ihtiyaç ve temayülleri bulunduğu için bunlara bağlı davranışlarda bulunması da tabiidir. Günah ve yasak çerçevesine girmemek şarüyle gerek dini hayatında ve gerekse dünya işlerin­de, günlük hayatında bu kabil davranışlarda bulunmuş, ümmeti­ni de bu konularda serbest bırakmıştır. Yeme, içme, yatma, yürü­me, binme şekli, bu konulardaki zevk ve tercihi burada örnek ola­rak zikredilebilir. Tamamen müâbet ilmin, tekniğin ve teknoloji­nin konusu olan dünya işleri de böyledir; O'nun bu konulardaki sözleri şahsi görüş, zan ve tecrübesine dayanmaktadır, ümmeti için bağlayıcı değildir.

Bedir savaşında mevzilenme yeri ile ilgili görüşü ve tavsiye üzerine yer değiştirmesi, hurma ağaçlarının tozlaştırılması konu­sundaki reyi ve bunun sonucu ile ilgili örneklere daha önce yer ve­rilmişti. Namazda secdeye giderken Rasûlullah (s.a.v.) genellikle önce dizlerini, sonra ellerini yere koymuş ve böyle yapılmasını bu­yurmuştur.[56] Malik ve Evzaî gibi bazı müctehidlerin önce ellerin konması gerektiği şeklindeki görüşlerine, «Peygamberimiz yaş­landığı zaman, önce dizlerim yere koymakta güçlük çektiği için böyle yapmıştır, sünnet olan önce dizleri koymaktır» şeklinde ce­vap verilmiştir, işte bu önce ellerin konması, ibadet içinde de olsa beşeriyet icabı bir davranıştır.

Peygamberimiz veda haccmda,veda tavafından önceki gün, Mekke ile Mina arasındaki Abtah düzlüğünde konaklamış, bura­da öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazlarını kılmış, biraz istirahat etmiş, sabaha karşı halkı uyandırmış ve veda tavafı için Mekke'ye gelmiştir. îbn Ömer bu düzlükte konaklama, namaz ve istirahatı sünnet (tebliğ tasarrufu) olarak yorumlamış, ve ömrü boyu buna riayet etmiştir. Hz. Aişe ise şöyle demektedir: «Bu konaklama sünnet değildir, Peygamberimiz bunu halka kolaylık olsun (bura­sı müsait olduğu için rahatça toplamp hazırlıklarını yaparak veda tavafına gidebilsinler) diye yapmıştır, isteyen burada konaklar, istemeyen konaklamaz.»[57]

Sabah namazından sonra sağ yanı üzerine yatıp istirahat et­mesi de aynı şekilde farklı değerlendirilmiş bazıları bunu sünnet telakki ederken bazıları beşerî, tabii bir olay olarak yorumlamış­lardır. Hz. Meymune'nin evinde Rasûlullah (s.a.v.)'in sofrasına kızartışmış çöl keleri konmuştu, yemek üzere elini uzattığı sırada bunun keler olduğunu söylediler ve elini geri çekti, «bu haram mı­dır?» diye sorulunca «hayır, fakat bu bizim memleketimizde yok­tur, ondan hoşlanmıyorum.» dedi. Hadisi rivayet eden Halid b. Velid diyor ki: «Bunun üzerine Rasûlullah'm gözü önünde keleri önüme çekip yedim.»[58] Halid b. Velid'in bu davranışı, Hz. Peygam­berin keleri yememesini bundan hoşlanmamasına, keler eti ye­meye alışmadığı için bunu sevmemesine bağlamasına dayanmak­tadır. Helal olan bir şeyi sevip sevmemek beşerî, tabii bir zevk ve tercih meselesidir. [59]

---

[1] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/467.

[2] lsrâ, 17/85.

[3] Bakara, 2/151.

[4] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/469.

[5] Cumua, 62/2.

[6] İsrâ, 17/95.

[7] Ahzâb, 33/21.

[8] Buharı, Salat, 31; Ahkam, 20.

[9] Buharî, Savm, 49; İtisam, 5; Müslim, Siyam, 57-61..

[10] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/470-471.

[11] Necm, 53/2-5.

[12] Ebu Davud, İlim, 3.

[13] Enfâl, 8/67-68.

[14] Buharı, Salât, 31; Xynî,Umde, C. II, s. 310.

[15] Ebu Davud, Akdıye, 7; Azimabadî, Avn, C. IX, s. 503 vd.

[16] Müslim, Pedail, 140-141.

[17] Aliyyu'1-karî şerhi, İst. 1309, C.II, s. 326-386; karşılaştır: $ihabuddin el-Hafacî şerhi, İst. 1314, c. IV, s. 266-369.

[18] s. 327-328.

[19] s. 352; ayet: Tahrim, 66/1.

[20] s. 366-68.

[21] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/471-475.

[22] Aliyyu'1-karî, Ş. Şifâ, G.II, s. 340.

[23] Hz. Ömer'in yirmi küsur vakada buna benzer mazhariyeti olmuştur; bak. Aynî, C.II, s. 318; Ahmet. Naim, Tecrid-i Sarih Tercüme ve Şerhi, C. II, s. 346-353.

[24] İbn Hacer, Fethu'I-Barî, Kahire, 1959,C. XII, s. 473-477.

[25] Ebu Davud, Talâk, 19. (21/a) Buharı, Buyu, 51. (22)Haleb, 1967, s. 86-109.

[26] Mekasıdu'ş-şeriatfl-lslâmiyye, Tunus 1978, s. 27-39.

Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/475-476.

[27] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/477.

[28] Ebu Davud, Sünnet, 5.

[29] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/478.

[30] Ebu Davud, Menasik, 87; Nesaî, Hacc, 224.

[31] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/478-479.

[32] Ahmed, Müsned, C. VI, s. 307, 320; Buharı, Ahkam, 20, Hiyel, 15.

[33] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/479.

[34] Buharî, Hars, 15.

[35] Buharî, Buyu, 95; Nesaî, Kaza, 31.

[36] îbn Hacer, Feth, Kahire, 1959, C. XI, s. 435-440..

[37] Buharî, Humus, 18, Megazî, 54, Müslim, Cihad, 42.

[38] Karafî, İhkam, s.96-108.

Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/480.

[39] Buharı, İman, 22, Itk, 15; Müslim, Eyman, 40.

[40] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/482.

[41] Buharî, Sulh, 10,14, Husumat, 9; Müslim, Müsakat, 20-21.

[42] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/482-483.

[43] Buharî, Buyu, 73; Müslim, Itk, 8,14.

[44] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/483-484.

[45] Müslim, Talak, 36.

[46] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/484-485.

[47] Buharî, Libas, 28, 36, 45; Müslim, Libas 2, 28, 31, 64.

[48] Buharî, Hars, 18.

[49] Ahzab: 33/28-29.

[50] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/485-486.

[51] Buharî, Zekat, 4, Müslim, Zekat, 31.

[52] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/486-487.

[53] Buharî, Ezan, 29, 34; Müslim, Mesâcİd, 251-254.

[54] Buharı, Edeb, 29; Müslim, İman, 73.

[55] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/487-488.

[56] Ebu Davud, Salat, 137.

[57] Buharî, Hac, 148; Ebu Davud, Menasik, 86-87.

[58] Buharî, Zebaih, 33; Müslim, Sayd, 44.

[59] Prof. Dr. Hayreddin Karaman, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, Beyan Yayınları: 1/488-489.