Bismillahirrahmanirrahim
IV. Sünnetin Hüccet Oluşuyla İlgili Sahabe Tatbikatından Deliller Ve Sünnete Başvurmadan Kuranla Amel Etmenin İmkansızlığı
Sahabe, dinî hükümleri bazen Kur'an-ı Kerim'den alıyordu. Ancak çoğu kez Kur'an ayetleri uzak bir şekilde mucmel olarak ve takyîcfe gitmeden mutlak bir şekilde nazil oluyordu. Mesela Kur'an'da namazı emreden ayetler mucmel olarak varid olmuştur. Bu ayetlerde namazın rekat sayısı, şekli ve vakti açıklanmış değildir. Keza zekatı emreden ayetler de mutlak olarak nazil olmuştur. Zekatın hangi mallarda vacib olduğu, vacib olduğu malın alt sınırı ve hangi miktar ve şartlarda vacib olduğu beyan edilmemiştir.
Kur'an-ı Kerim'de varid olan ahkamın çoğu bu kabildendir. Bunları izah eden şart ve rükünlere bakmadan, bunlarla amel etmek mümkün değildir. Bu açıklayıcı bilgiler Kur'an'da yer almamaktadır.
Kur'an, bu emirlerle ilgili detaylı bilgi edinmek ve amel etmek için Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'i referans gösterir.
"İnsanlara, kendilerine indirileni beyan etmen için ve düşünüp anlasınlar diye sana bu zikri (Kur'an'ı) indirdik[389] gibi pekçok ayet bu manaya delalet etmektedir.
Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)de ayetteki "tebyin"i kendi sözleri şeklinde tefsir etmiştir.
"Benim namaz kıldığım şekilde namaz kılınız. [390]
"Hac ibadetlerinizi benden alınız. [391]
Kur'an-ı Kerim, insanlar arasında vuku bulan bütün anlaşmazlıklarda -Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in hükmünde ifadeye kavuşan- ilahî hükme başvurmalarını gerekli görmektedir.
"Allah'ın sana gösterdiği şekilde insanlar arasında hükmedesin diye sana kitabı hak ile indirdik. [392]
"Hayır, Rabbine andolsun ki, aralarında çıkan anlaşmazlık hususunda seni hakem kılıp, sonra da verdiğin hükümden içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın (onu) tam manasıyla kabullenmedikçe iman etmiş olmazlar. [393]
Cenab-ı Hakk, ilahî hükümler haricinde başka hükümlere başvurmaktan sakındırmış ve bunu şirk addetmiştir.
"Tağuta inanmamaları kendilerine emrolunduğu halde, tağutun önünde mahkemeleşmek istiyorlar. Halbuki, şeytan onları büsbütün saptırmak istiyor. [394]
"Yoksa onların, Allah'ın izin vermediği bir dini getiren ortakları mı var? [395]
Bir başka ayet-i kerimede Cenab-ı Hakk, Allah'ı bırakıp rahiplerin ve hahamların vaz'ettiği dine uyan müşrikler hakkında şöyle buyurmaktadır:
"[Onlar] Allah'ı bırakıp bilginlerini (hahamlarını), rahiplerini ve Meryem oğlu Mesih'i rabbler edindiler.[396]
Zira onlar, din adamlarının helal kıldıklarını helal, haram kıldıklarını haram sayıyorlardı.
Cenab-ı Hakk, müslümanların bütün anlaşmazlıklarda ilahî şeriata başvurmaları gerektiğini belirtmektedir. Söz konusu anlaşmazlıkların muamelât, mîras, vasiyet, evlenme veya ceza hukukuyla ilgili olması sonucu değiştirmez.
Öte yandan kesin olarak biliyoruz ki, Kur'an'da bu konulara ilişkin ayetler, konuya dair hükümlerden pek azına yetebilecek orandadır. Bunun da ötesinde bunların önemli bir kısmı detaylandırılmaya ihtiyaç duyan mucmel ayetlerden oluşmaktadır. Bu nedenle Cenab-ı Hakk, Kur'anî vecibeleri yaşayabilmeleri için mukellef kimseleri Kur'an ahkâmının tafsilatını öğrenmek üzere kendi Rasûlu'ne havale etmiştir. Ona tabi olmayı vacib kılmış; ona yapılacak itaati kendisine itaatla özdeşleştirmiştir.
"Ey iman edenler, Allah'a ve Rasûlu'ne itaat ediniz. [397]
"Andolsun ki, Rasûlullah, sizin için, Allah'a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah'ı çok zikredenler için güzel bir örnektir. [398]
"De ki eğer Allah'ı seviyorsanız, bana tabi olun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. [399]
"Kim Rasûl'e itaat ederse, Allah'a itaat etmiş olur. Yüz çevirene gelince seni onların başına bekçi göndermedik. [400]
Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)de aynı muhtevayı bir önceki bölümde bir kısmını naklettiğimiz hadisleriyle teyid buyurmuştur.
Dolayısıyla müslümanın ilahî emir ve nehiyleri yaşayabilmek için Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in sünnetine başvurmaktan başka bir çaresi yoktur.
Burada sünnetin hücciyetini ispatlayan başka bir delil daha ortaya çıkmaktadır: Sünnete başvurmadan Kur'an'la amel etmenin imkansızlığı.[401]
Allah Rasûlunün (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)çevresinde bulunan sahabîler, konuyu böyle anlamış ve konuya böyle inanmışlardır. Onlar, Peygamber'in emir ve nehiylerine bağlanmış ibadât, muamelât ve diğer bütün işlerde onu izlemişlerdir. Ancak Peygamberin şahsına münhasır olduğunu bildikleri hususları müstesna tutmuşlardır. Bu bağlılık öyle bir düzeye varmıştı ki sebebini bilmeden veya illet ve hikmetini sormadan Peygamber'in yaptıklarını yapıyor ve terkettiklerini de terkediyorlardı.
İbni Ömer (radıyallahu anh) anlatıyor: "Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)altından bir yüzük edindi. Bunun üzerine insanlar da altın yüzük edinmeye başladı. Sonra Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'Ben artık bunu ebediyen takmayacağım' diyerek onu attı. Bunun üzerine insanlar da yüzüklerini attılar. [402]
Ebu Said el-Hudrî (radıyallahu anh) şöyle der: Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)ashabıyla namaz kıldığı bir esnada ansızın nalînlerini çıkarıp soluna bıraktı. Diğerleri bunu görünce onlar da nalinlerini çıkarıp attılar. Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)namazı bitirince "sizi nalinleri çıkarıp atmaya sevkeden neydi?" diye sordu. Ashab "senin nalinleri çıkarıp attığını görünce biz de nalinlerimizi çıkarıp attık."diye cevap verdi. Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)şöyle buyurdu: "Cibril gelip nalinlerîmde pislik veya rahatsız edici bir şeyin olduğunu söyledi.[403]
Sahabenin Peygamber'e ait söz ve davranıştan izleme arzusu o kadar ileriydi ki, bazıları nöbetleşerek gün aşırı Peygamber'in meclisine devam etmeye çalışıyordu. Mesela Ömer b. el-Hattab (radıyallahu anh) Buharî'nin kendisinden aktardığı bir rivayette şöyle der: "Ben ve Ensardan bir komşum Benî Umeyye b. Zeyd denen semtte idik. Nöbetleşerek Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)in yanına varıyorduk. Bir gün o gidiyordu, bir gün ben. Ben gittiğimde o güne ait haberleri naklederdim. O gittiğinde aynısını o yapardı. [404]
Aynı şekilde Medine'den uzak olan kabileler İslamî hükümleri öğrenip, kavimlerine tebliğ etmek ve onları irşad etmek üzere bazı elemanlarını Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
'e gönderiyorlardı. Hatta sahabeden bîri sadece nazil olan bir meseleyi veya şer'î bir hükmü sormak için uzun mesafeler katedip Allah Rasûlu'ne gelebiliyordu.
Ukbe b. el-Haris' (radıyallahu anh)ten nakledildiğine göre kadının biri Ukbe ile hanımını emzirdiğini söyler. Bunun üzerine Mekke'de oturmakta olan Ukbe, bineğine atlayıp Medine'ye doğru yola çıkar. Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)ne varıp: "süt kardeşiyle bilmeden evlenip daha sonra emziren kadının haber vermesiyle bunu öğrenen kişi hakkında Allah'ın hükmü nedir?" diye sorar. Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)bunun, verilen bir haber olduğunu [ve gereğiyle amel etmek gerektiğini] söyleyerek cevap verir. Ukbe'nin bu kadından ayrılması üzerine kadın başka biriyle evlenir. [405]
Öte yandan kadınlar, Allah Rasûlu'nün eşlerine, zaman zaman da Allah Rasûlu'ne gidip gelmek suretiyle ve sormak istedikleri hususları sorarak dinlerini öğreniyorlardı. Kadına açıkça söylenemeyen bir durum olduğunda Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)zevcelerinden birini sözkonusu meseleyi açıklamakla görevlendirirdi. Hayızdan nasıl temizlenilmesi gerektiğini anlatan Aişe hadisini buna örnek olarak zikredebiliriz.[406]
İşte, en hayırlı dönemin insanlarının sünnet-i mutahharaya gösterdiği hassasiyet bu tarzdaydı. Sahabe, Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'e tam olarak itaat edip onun emir ve nehiylerine uymuş, onun hükmüne teslim olup onun davranış ve hayat tarzına bağlı kalmış ve onun sünnetini öğretme konusunda son derece istekli ve hırslı davranmıştır.
Bu hassasiyet Peygamberin hayatıyla sınırlı kalmamış, vefatından sonra da devam etmiştir. Bunun devam ettiğini gösteren birkaç örnek vermek yerinde olacaktır: [407]
A. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)in Sünneti ve Ebubekr es-Sıddık (radıyallahu anh)
Kabîse b. Zueyb (radıyallahu anh)anlatıyor: Ninenin biri Ebubekir'e gelip mirastan pay istedi. Ebubekr "Allah'ın Kitabı'nda sana ait bir pay yoktur. Peygamberin sünnetinde de senin durumunla ilgili bir şey bilmiyorum. Sen dön git. Ben bunu insanlardan sorayım" deyip konuyu insanlara sordu. Muğire kalkıp şöyle dedi: "Ben Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'nün nineye altıda bir verdiğine şahid oldum." Ebubekr: "Bu konuda sana eşlik edecek kimse var mı?" diye sordu. Bunun üzerine Ensar'dan Muhammed b. Seleme kalkıp Muğîre b. Şu'be'nin söylediklerine benzer şeyler söyledi. Ebubekr, söylenen hükmü uygulayıp nineye altıda bir pay verdi. [408]
Ebubekir' (radıyallahu anh)"Peygamberin sünnetinde seninle ilgili bir şey bilmiyorum" demesi ve Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)in nineye altıda bir verdiğini öğrendikten sonra onun da nineye altıda bir vermesi sünnetin Ebubekr nezdindeki Hüccet değerini ispat açısından yeterli bir örnektir.
Buharî, Müslim ve Ebu Davud'un naklettiği bir rivayette Ebubekir (radıyallahu anh)şöyle buyurmaktadır: "Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'nün kendisiyle amel ettiği hiçbir şeyi terketmedim. Peygamberin emirlerinden herhangi birini terketme durumunda haktan ayrılıp sapmaktan korkarım." [409]
B. Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)
in Sünneti ve Ömer b. el-Hattâb (radıyallahu anh)
Ömer (radıyallahu anh), şehid edilmeden birkaç gün evvel kalkıp şöyle der: "Allahım, Ensardan olan yöneticiler (umerd) konusunda seni şahid tutuyorum. Ben onları, sadece insanlara dini ve Peygamberin sünnetini öğretip, ganimetleri insanların arasında paylaştırmak ve adaletle hükmetmek üzere gönderdim. Kimin bir muşkili olduysa bana getirdi.[410]
Ömer' (radıyallahu anh)in Kadı Şurayh'a gönderdiği mektup meşhurdur. Bu mektup, sünnetin Hüccet olduğunu ve insanlar arasında yargıda bulunurken ona başvurmak gerektiğine dair birtakım konular içermektedir.
Nesâî der ki: Bize Ahmed b. Muhammed b. Beşşâr, o Abbastan, o Süfyandan, o da Şeyban aracılığıyla Şureyh'ten naklettiğine göre Şureyh, Ömer'e bir mektup yazıp ona birtakım şeyleri sorar. Karşılığında Ömer (radıyallahu anh) şunları yazar:
"Allah'ın Kitabı'ndakilerle hükmet. Şayet Allah'ın Kitabı'nda yoksa, Allah Rasûlu (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)nun sünnetiyle hükmet. Şayet Allah'ın Kitabı ve Rasûlu'nün sünnetinde yoksa salih kimselerin verdiği hükümlerle hükmet. Şayet Allah'ın Kitabı ve Rasûlu'nun sünnetinde olmayan ve salih kimselerin hakkında hüküm vermediği bir konuysa, dilersen öne geçip hüküm verebilirsin, dilersen hüküm vermekten çekinebilirsin. Ben şahsen hüküm vermekten huccet Değeri ve Tedvin Açısından Sunnet çekinmeni daha uygun görüyorum. Allahın selamı üzerine olsun.[411]
Nitekim Ömer (radıyallahu anh) birkaç olayda Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)'in sünnetine vakıf olduktan sonra görüşünü değiştirmiştir.
Örnek olarak Şafiî'nin kendi senediyle aktardığı şu olayları zikretmek mümkündür:
Bize Sufyân, o Zuhrî'den, o da Said b. Museyyeb'ten Ömer b. el-Hattâb'ın şöyle dediğini nakletti: "Diyet, âkileye düşer. Kadın, kocasının diyetinden bir şey alamaz." Dahhâk b. Sufyân, Allah Rasûlu(s.a.v.)'nün Eşyem b. ed-Dibâbî'nin diyetinden eşine pay verilmesi emrini yazılı olarak kendisine gönderdiğini söyleyinceye kadar Ömer, bu görüşteydi. Dahhâk'ın rivayeti üzerine Ömer, kendi görüşü bırakıp buna yöneldi. [412]
Bu gerçeği pekiştiren bir olay daha zikredelim.
Sufyân b. Amr, Becâle'nin şöyle dediğini duyduğunu nakleder: Abdurrahman b. Avf, Peygamber'in Hecer Mecûsîlerinden cizye aldığını haber verinceye kadar Ömer, mecûsîlerden cizye almıyordu. [413]
C. Selef-i Sâlihînin Sözlerinde Sünnetin Hüccet Değeri
1. Hasan Basrî'nin aktardığına göre İmrân b. Husayrı arkadaşlarıyla oturduğu bir sırada içlerinden biri şöyle der:
"Bize sadece Kur'an'dan bahsediniz." İmrân, adama: "Yaklaş" der. Adam yaklaşınca şunları söyler: "Söyle bakayım, şayet seni ve arkadaşlarını Kur'an'la başbaşa bırakırsak onda öğle ve ikindi namazlarının dört, akşamın üç rekat olduğunu ve sadece ilk iki rekatında kıraatin bulunduğu şeklinde bir bilgiye rastlayabilir misiniz? Şayet seni ve arkadaşlarını Kur'an'la başbaşa bırakırsak onda Ka'be tavafının yedi olduğunu, Safa ve Merve'yi tavaf etmeye dair bilgi bulabilir misiniz?" İmrân şöyle devam eder: "Ey insanlar, bizden [hadis] alınız. Allah'a yemin olsun ki, böyle yapmazsanız dalâlete düşersiniz.[414]
2. Muhammed b. Kesîr, Evzâî aracılığıyla Hassan b. Atiyye'nin şöyle dediğini nakleder:
"Cibril, Peygamber (s.a.v.)'e Kur'an'ı indirdiği gibi Sünneti de indiriyordu. [415]
3. Eyyûb es-Sahtiyânî'den nakledildiğine göre adamın biri Mutarrif e şöyle der: "Bize sadece Kur'an'da yer alan şeylerden bahsediniz." Bunun üzerine Mutarrif şunları söyler: "Allah'a yemin olsun Kur'an'a bir alternatif (bedel) aramıyoruz. Ancak Kur'an'ı bizden daha iyi bilen bir zatın beyanlarını arıyoruz..."
4. Evzâî, Eyyûb es-Sahtiyânî'nin şöyle dediğini nakleder: Bir adama Sünnetten bahsettiğiniz zaman, şayet adam "bunu bırak, bize Kur'an'dan bahset" diyorsa bilmiş ol ki o, [hakktan] sapan ve saptıran bir kimsedir. [416]
5. Evzâî, Mekhûl, Yahya b. Ebi Kesîr ve daha pek çok kimse şöyle söylemiştir:
"Kur'an'ın Sünnete olan ihtiyacı, Sünnetin Kur'an'a olan ihtiyacından daha fazladır. Sünnet, Kitab'a hükmeder ama Kitap, Sünnete hükmetmez. [417]
6. Fadl b. Ziyâd der ki: Ebu Abdillah'a yani Ahmed b. Hanbel'e "Sünnet, Kitaba hükmeder" sözü sorulduğu zaman onun şöyle dediğini işittim: "Ben bu ifadeyi kullanmaya cesaret edemem. Ancak şunu söyleyebilirim: Sünnet, Kitabı tefsir edip tanıtır ve onu beyan eder.[418]
İmam Ahmed'in kaçındığı husus mezkur ifadeyi kullanmaktır. Yoksa aynı ifadedeki manayı (sünnetin Kur'an'ı açıkladığı hususu) kendisi de açıkça belirtmektedir.[419]
D. Sünnetin Hüccet Değerinin icmâ' ile Subûtu ve Dinin Bedahetle Bilinen Esaslarından Oluşu
Raşid Halifeler döneminden günümüze kadar selef ve halef alimlerinin eserlerine baktığımızda kalbinde zerre kadar iman ve bir nebze ihlas olduğu halde Sünneti, Sünnet olması itibariyle inkar eden; Sünnetle istidlalde bulunmayı inkar eden ve onun gereğiyle amel etmeyi reddeden hiçbir imama rastlayamayız. [420] Aksine hepsinin Sünnete bağlı, Sünnetle amel etmeyi teşvik eden, ona muhalefet ermekten sakındıran, gerek kendi nefsi için gerek başkası için Sünneti delil kabul eden, ona karşı çıkmayı ve onu hafife almayı yadırgayan, onu Kur'an'ın tamamlayıcı ve açıklayıcısı olarak addeden kimseler olduğunu görürüz. Rivayet edilen herhangi bir hadis onların ileri sürdüğü sıhhat şartlarını taşıyan muteber bir hadis ise kendi kişisel içtihadları sonucu vardıkları görüşten vazgeçerlerdi. Nitekim "hadis sahih ise benim mezhebim odur. [Hadise aykırı] görüşlerimi duvara çarpın.[421] şeklindeki ifade meşhurdur. Bu ibarenin mana itibariyle Şafiî'ye nisbeti tevatürle sabittir. Bir çok müçtehitten buna yakın ifadeler aktarılmıştır.
Onlar, hadisin değerini yüksek tutar ve hadis meclislerinde edebe son derece dikkat ederlerdi. Hadîs ehline saygı ve tazimde bulunup onlardan övgüyle bahsederlerdi. Onların varlığını, din için en büyük yardım ve dinsiz çevrelerin saldırılarını püskürten en güçlü amil olarak görüyorlardı. Sadece bidatçı ve facir kimselerin ya da ilhad ve küfür ehli olanların onlardan buğzedebileceklerine inanıyorlardı. Onların rivayetlerine büyük bir ihtimam gösterip bu uğurda ömürlerini tüketmişlerdir. İşinden, yuvasından, arzu ve isteklerinden, yurdundan, mal ve evladlarından ayrılarak memleket memleket dolaşmışlardır. Bütün bunları hadisleri rivayet edip derlemek, tahkik edip muhafaza altına almak, hadis tarihini öğrenip sahihini zayıf ve mevzu olanından ayırmak için yapıyorlardı.
Şüphesiz bu, önemi büyük ve sonuçları yüce olan bir şey uğruna; yani İslam'ın esaslarından biri olan Kur'an'ın anlaşılmasına ve ahkamın genelinin subûtuna esas teşkil eden bir kaynak (sünnet-i nebevîyye) uğruna yapılıyordu.
Onlar, sünnetin hüccet değeri konusunda fikirbirliği halindedirler. Aralarında vuku bulan ihtilaf sadece iki alana münhasırdır:
a. Hadisin Peygamber'e isnadının sahih olup olmadığı,
b. Hadisin söz konusu edilen hükme delâlet edip etmediğidir.
Şafiî (r. anh) der ki: "Kendisine Allah Rasûlu (s.a.v.)'nün Sünneti ayan olduktan sonra herhangi bir kimsenin sözünden ötürü o Sünneti terketmenin caiz olmadığı konusunda bütün insanlar ittifak halindedir. [422]
"İnsanların âlim saydığı ya da kendisini ilme nisbet edenlerden hiçbirinin Cenab-ı Hakk'ın, Rasûlunün emrine itaati farz kıldığı konusunda muhalefet ettiğini duymadım[423]
"Sahabe ve tabiindan olup Allah Rasûlu (SAV.)'nden haber verdiğinde haberi kabul edilmeyen, kendisine başvurulmayan ve verdiği haber Sünnet olarak tesbit edilmeyen kimseyi bilmiyorum. [424]
"Eğer Peygamber'den sabit olan bir hadise [farkında olmadan] muhalefet edersek, umarım bundan dolayı muaheze edilmeyiz inşaallah. Kimsenin (bilerek) bunu yapmaya hakkı yoktur; fakat insan bazen sünnete muhalefet kasdı taşımadığı halde sünnetten haberdar olmaz ve ona muhalif söz söyler. Bazen de gaflet sebebiyle tevilde hata eder. [425]
Şayet birinden hadise aykırı bir söz varid olmuşsa bu, mutlaka bir mazerete ve gerekçeye dayanmaktadır.
Konuyla ilgili gerekçeleri üç şıkta toplamak mümkündür:
a- Peygamber (s.a.v.)'in o hadisi söylemiş olabileceğine inanmama,
b- Peygamber (s.a.v.)'in o hadisle sözkonusu meseleyi kasdettiğine inanmama,
c- Sözkonusu edilen hükmün mensuh olduğuna inanma. [426]
Şeyh Hasan Karakaya, Fıkıh Usulu/İslam-tr
[389] Nahl, 44
[390] Buharı, Ezan, 18, hadis nr: 631; Fethu'1-Bârî, 3/11
[391] Muslim, Hac, 51, hadis nr: 3124
[392] Nisa, 105
[393] Nisa, 65
[394] Nisa, 60
[395] Şura, 21
[396] Tevbe, 31
[397] Enfal, 20
[398] Ahzab, 21
[399] Al-i İmran, 31
[400] Nisa, 80
[401] Bu açıklamalar ışığında "Ayetlerde emredilen Peygamber (S.A.V)'e itaâttan maksat Kur'an'da yer alan ilahî emirlere itaattir." şeklindeki iddianın geçersizliği de anlaşılmış olmalıdır. Bu iddianın geçersizliğine dair deliller pek çok olmakla beraber biz bir kaç hususu aktarmakla yetineceğiz:
1-Böyle bir yaklaşım, Kur'an dili olan Arapçanın üslûp ve özelliğine aykırıdır. Zira Kur'an'da [ısrarla] iki müstakil merciye, Allah'a ve Resulüne, itaat emredilmektedir.
2- Bu yaklaşım, genelde peygamberlere özelde Hz. Muhammed {S.A.V)'e itaati emreden ayetlerin ruhuna aykırıdır. Zira ilgili ayetlerin sadece Allah'a itaati emretmemekle [bunun yanısıra] bizzat peygamberlere itaatin de emredildiğine delalet etmektedir.
3- Şayet iddia edildiği gibi ayetler, Peygamber'e ve nebevi sünnete itaati emretmeksizin sadece Kur'an'a itaati emretmekle yetinmiş olsaydı -Sünnetin bağlayıcılık vasfını kaybetmesi nedeniyle- Kur'an, uygulanması imkansız bir kitap haline gelirdi. Kur'anî emirlerin önemli bir kısmı anlamını ve hikmetini kaybedip zayi olurdu. Zira hiç bir mükellefin bu [kapalı] emirleri uygulama imkanı olmayacaktı.
[402] Buharî, Libâs, 46-47, hadis nr: 5866-7; Fethu'l-Bâri, 10/318
[403] Ebu Davud, Salât, 88, hadis nr: 646; İbni Sa'd hadisi bir kaç tarikle rivayet etmektedir. Bkz. İbni Sa'd, Tabakat, 1/480
[404] Buharî, İlrn, 27, hadis nr: 89; Fethu'1-Bârî, 1/185
[405] Buharî, İlm, 26, hadis nr: 88; Fethu'1-Barî, 1/184
[406] Buharı, Hayz 13, hadis nr: 314; Fethu'1-Bârî, 1/414
[407] Muhammed Salih Ekinci, Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet, Rağbet Yayınları: 159-164.
[408] Malik, Muuatta; Tirmizî, Ferâiz, 10, hadis nr: 2182
[409] Muhammed Salih Ekinci, Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet, Rağbet Yayınları: 164-165.
[410] Darimî, Sünen, 1/72; Mervezî, es-Sünne, 8
[411] Nesâî, 8/204; Ayrıca bkz. Darimî, Sünen, 1/60; Vekf, Ahbâru'l-Kudât, 2/189-190; Hilyetu'l-Evliya, 4/136; es-Sünenu'1-Kubra, 10/115; İ'iâmu'I-Muvakkiîn, 1/65-90
[412] Şafiî, er-Risâle, 426
[413] Şafiî, er-Risâie, 430-431 Şafiî der ki: Becâle'nin hadisi mevsûldur. Bccâle yetişkin biri olarak Ömer b. ei-Hattâb'ı görmüş ve onun valilerinden bazılarına katiplik yapmıştır. er-Risâle, 432 Muhammed Salih Ekinci, Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet, Rağbet Yayınları: 165-166.
[414] Beyhakî, Delâil (Giriş kısmı), 1/25; Hafîb ve İbnİ Abdilber bu hadisi birkaç kanaldan rivayet etmişlerdir. Bkz. el-Hatîb, el-Kifâye, 48; İbni Abdilber, el-Cami', 2/191
[415] Darimî, es-Sünen, es-Sünnetu Kâdiyetun aiâ Kitâbullâh, 1/117, hadis nr. 594; Hatîb, el-Kifâye, 48; İbni Abdilber, el-Câmi', 1/191
[416] Beyhakî, Delâil (Giriş kısmi); Hucciyyetu's-Sünne, 331; İbni Abdilber, el-Câmi1, 1/191
[417] Beyhakî, Delâii (Giriş kısmı); Hucciyyetu's-Sünne, 332; Hatîb, e/-Kıfâye, 49
[418] el-Hatîb, el-Kifâye, 47; İbni Abdilber, el-Câmi' 2/191-192
[419] Muhammed Salih Ekinci, Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet, Rağbet Yayınları: 166-168.
[420] İlk dönem alim ve İdarecilerinin Kur'an yorumunda çok serbest davrandıkları, lıncak İmam Şafiî'nin buna tepki olarak ortaya çıkıp yorum için İçtihad ve kıyas yerine genel olarak hadislerin temel alınması gerektiğini savunduğu iddiası, tarihî gerçeklere tamamen aykırı bir iddiadır. Özellikle oryantalistler tarafından ileri sürülen hadis hareketinin İmam Şafiî'yle başladığı tezi tamamen kurgusal olup hilaf-ı hakikattir. (Geniş bir değerlendirme için bkz. M. Mustafa el-A'zamî, islam Fıkhı ue Sünnet)
Sünnetin Kur'an'dan sonra ikinci kaynak olarak görülmesi istisnasız bütün müçtehid imamların içtihad usûlünde karşılaştığımız bir vakıadır. Hatta Şafiî'nin mezhebini tedvin etmeden önce İmam Malik'ten Muvatta dinlediği Irak'a gidip İmam Muhammed'den bir deve yükü ilim aldığı kaynaklarda geçmektedir. Şafiî'den daha önce yaşayan İmam Ebu Yusuf ve Leys b. Sa'd'ın elimize ulaşan beyanlarından mevcut hadis anlayışının ilk dönemlerden itibaren var olduğu ve Şafiî'nin belirleyiciliğinin söz konusu olmadığı anlaşılmaktadır.-Çeviren-
[421] Bu sözün izahı için Takiyyuddin es-Subkî'nin Mecmûatur-Resâili'l-Mumriyye içinde basılan açıklamalarına bakılabilir. Bu eser, çok değerli ve nadir bulunan açıklamalar içermektedir.
[422] Bkz. İ'lâmu'l-Muvakiîn, 2/361
[423] Bkz. İ'Iâmu'I-MuvaJtiîn, 2/364
[424] Bkz. Suyûtî, Miftâhu'lCenne, 24
[425] er-Risâle,219
[426] Hucciyyetu's-Sünne, 341-343 Muhammed Salih Ekinci, Hüccet Değeri ve Tedvin Açısından Sünnet, Rağbet Yayınları: 168-170.
"Allahümme salli ala seyyidina Muhammedin ve ala alihi ve sahbihi ve sellim"
Tüm hata ettiklerim nefsimden, isabet ettiklerim Allah(cc)’dandır.
EN DOĞRUSUNU ALLAH cc BİLİR
EN DOĞRUSUNU ALLAH cc BİLİR