Akıbet Karartan Hâl, Küçük Şirk; Riya - Muhammed Emin Yıldırım

Muhammed Emin Yıldırım Hocamız, iman ahlakının önemli bir bahsi olan ve Hz. Peygamber’in (sas) küçük şirk diye isimlendirdiği riya hastalığını anlattı. “Akıbet Karartan Bir Hâl Küçük Şirk Riya” başlığında bu manevi hastalığın muhtevası, sebepleri ve tedavisi üzerinde durdu.

Dersten Cümleler

Nefis, insanın içindeki tağuttur.

Şirkin çeşitleri:
1. Şirk-i istiklâl
2. Şirk-i teb‘îz
3. Şirk-i takrîb
4. Şirk-i taklîd
5. Şirk-i esbâb (Yeni İlm-i Kelâm, c. 2, s. 102-103)

Muhtevasına göre şirkin çeşitleri:
1. Hâkimiyet Şirki
2. Velayet Şirki
3. Tevessül / Vesile Şirki
4. İstiğaze / Yardım Dilenme Şirki
5. İtaat Şirki

Türleri açısından şirk:
1. Büyük Şirk
2. Küçük Şirk
Yada;
1. Açık Şirk
2. Gizli Şirk

Hüküm açısından büyük ve küçük şirkin farkları:
1. Büyük şirk kişiyi dinden çıkartır. Küçük şirk ise kişiyi dinden çıkartmaz.
2. Büyük şirk, kişinin ebedi olarak cehennemde kalmasına sebeptir. Küçük şirk ise kişinin cehenneme girse dahi ebedi olarak kalmasına sebep olmaz.
3. Büyük şirk bütün iyi amelleri boşa çıkartır, küçük şirk ise bütün amelleri boşa çıkartmaz. Sadece küçük şirkin karıştığı ameli yahut ta sadece dünya için yapılan ameli boşa çıkartır.
4. Büyük şirk sebebiyle can ve mal mubahtır, ama küçük şirk sebebiyle bunlar mubah olmaz.
5. Büyük şirk koşan bir kimse ile müminler arasında katıksız bir düşmanlık gerekir; Müminlerin böyle bir kimseyi sevmeleri ve onu veli edinmeleri caiz değildir.

Mahmud b. Lebid (ra) isimli sahabî efendimizin bize naklettiği bir hadis…

“Sizin hakkınızda en çok korktuğum şey küçük şirktir.”
Ashab-ı Kiram dediler ki: “Ya Resûlallah! Küçük şirk nedir?”
Resûlullah (sas) buyurdular ki: “Riyadır. Başkalarına gösteriş için ibadet yapmaktır. Allahu Teâla, kıyamet günü herkesin amelinin karşılığını verirken, insanlara gösteriş için ibadet yapanlara şöyle der: “Ey Riyakarlar! Dünyada kendileri için gösteriş yaptığınız kimselere gidin. Bakın bakalım onların yanında size verecekleri bir şey bulabiliyor musunuz?” (Ahmed b. Hanbel, el- Müsned, c.5, s. 428)

“Riyanın en azı bile şirktir.”

Şeddad b. Evs isimli sahabi efendimiz naklediyor. Efendimiz (sas) bir gün şöyle buyurdu: “Ümmetim hakkında iki şeyden korkuyorum: Gizli şirk ve gizli şehvet.” Sahabe, dehşete kapıldı ve sordu: “Ey Allah’ın Resulü! Senden sonra ümmetin Allah’a ortak mı koşacak?” Efendimiz (sas) buyurdular ki: “Evet, ama onlar Güneş’e, Ay’a, taşa ve puta tapmayacaklar. Fakat amelleri ile gösteriş yapacaklar!” (Ahmed b. Hanbel, el- Müsned, c. 4, s. 124)

İffet, hududullaha riayet ederek yaşamaktır.

Riya, sözlükte “görmek” anlamına gelen “re’y” kökünden türeyen, “gösteriş” manasına gelen bir kelimedir.

“Dünyada en aziz şey ihlastır; riyayı kalbimden söküp atmak için ne kadar çok gayret ediyorum. Buna rağmen riya kalbimde, başka bir renkte bitmektedir.” Yusuf b. Hüseyin Kirmastî (ö. 900/1494)

Üç soruya cevap aranmalı:
1. Kur’an ve Hadisler ışığında Riya nedir?
2. İnsan neden riya hastalığına kapı açar?
3. Bu sinsi hastalıktan kurtulma yolları nelerdir?

Bakara Sûresi 264, Nisa Sûresi 38, Enfal Sûresi 47, kavram olarak; Nisa Sûresi 142, Maun Sûresi 107 ise fiil olarak riyayı doğrudan ele alır.

Kur’an ve Hadisler ışığında Riya nedir?
1. Riya, güzeli çirkin; tayyibi habis yapan bir ameldir.
2. Riya, “debîbü’n-neml/geceleyin yürüyen karıncanın ayak izi” gibi, gizli ve sinsi bir hastalıktır.
3. Riya, fıska, nifaka ve küfre insanı düşüren bir felakettir.
4. Riya, ‘desinler, demesinler, dediler, demediler, diyecekler’ şeklinde hayatı yaşamaktır.
5. Riya, Allah’ın (cc) hukukunu korumamak ve haddi aşmaktır.
6. Riya, basit ve küçük karşılıklara talip olup, değerli ve büyük mükâfatları kaybetmektir.
7. Riya, Allah’tan başkasının hoşnutluğunu kazanma düşüncesiyle, amelde ihlası terk etmektir.
8. Riya, iç-dış uyumsuzluğu; kalp-dil çatışması, ruh-madde ayrışmasıdır.
9. Riya, mutlak manada kurtuluşun, akıbetin hayr ile neticelenmesinin en büyük manisidir.
10. Riya, Allah’ın yapılan amelleri sahibinin yüzüne çarpıp, kabul etmeyeceği bir durumdur.

“Malını gösteriş için harcayan insanın durumu “safvanın aleyhi turab” üzerinde biraz toprak bulunan büyük bir kayaya benzer. (Dışarıdan bakan o toprağa aldanarak, o kayayı verimli bir arazi zanneder.) Ama üzerine biraz yağmur isabet edince o yağmur toprağı alır götürür, geriye sadece kaya kalıverir.” (Bakara Sûresi, 2/264)

“Rabbim şöyle ferman buyurdu: “İşlediği bir amelde benden başkasını bana ortak koşan kişiyi de, onun şirkini de reddederim/asla kabul etmem!” (Müslim, Zühd, 46; İbn Mâce, Zühd, 21)

İnsan neden riya hastalığına kapı açar?
1. İman zaafiyeti
2. Takdir edilme isteği
3. Tenkit edilme korkusu
4. Menfaat elde etme arzusu
5. Elindekileri kaybetme endişesi

Bu sinsi hastalıktan kurtulma yolları nelerdir?
1. İhsan ve İhlas ile örülü bir kulluk
2. Muhasebe ve kalp ayarına dikkat edilen bir bilinç
3. Beklentisiz ve pazarlıksız bir hayat
4. Salih ve sadıklarla beraber olunan bir meclis
5. İltica ve dua ile süren bir yürüyüş

“Riyanın Devası İhlas, İhlasın Kaynağı İhsan”

“Allah’ım! Beni halkın nazarında üstün/büyük, kendi nazarında alçak/küçük eyleme” (Müslim, Zühd, 14; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, c. 4, s. 174)

“Teveccüh-ü nâs istenilmez, belki verilir. Verilse de onunla hoşlanılmaz. Hoşlansa ihlâsı kaybeder, riyaya girer.” (Bediüzzaman, Lem’alar)

Akıllı adam, dünya ile tatmin olmayan adamdır. Akıllı adam, mükâfatını, ecrini, ücretini, ahirete bırakan adamdır.

“Ya Resulullah! Bir adam hayır adına bir iş yapsa ve bunun üzerine halk onu övse, ona teveccüh gösterse böyle bir adam hakkında ne buyurursun?”

Efendimiz (sas) dedi ki: “(Beklenti içerisine girmeden) Aldığı bu tarz karşılıklar o müminin acil müjdeleridir, yani dünyada aldığı bahşişlerdir.”(Müslim, 2642)

“Ey insanlar! Şirkten/riyadan kaçınınız, çünkü o karıncanın taş üzerinde bıraktığı izden daha gizlidir!”

“Ey Allah’ım! Bildiğimiz halde şirk koşmaktan sana sığınıyoruz. Bilmediklerimizden ötürü de senin affını talep ediyoruz! deyin” buyurdu.” (Ahmed, el-Müsned, c. 4, s. 403)

Uhud’dan bir tablo: Abdullah b. Cahş ve Kuzman b. Haris
Videoyu dinlemenizi tavsiye ederim:
http://www.siyervakfi.org/akibet-karartan-bir-hal-kucuk-sirk-riya-muhammed-emin-yildirim/